Page 15 - OnzeTaal_juliaug2020_HR

Wilt u direct antwoord op een taalvraag? Bel dan 085 - 00 28 428. HOE LEG JE DAT UIT?
Ook via Twitter (@onzetaal) en WhatsApp (06 - 39 86 19 91) krijgt u
snel antwoord. Zie voor andere mogelijkheden www.onzetaal.nl/taalloket.
Als je Nederlandse les geeft aan anderstaligen (NT2’ers), kom je
soms kwesties tegen waarvan je je afvraagt: hoe leg ik dat uit?

VERSCHUIVENDE NORMEN ‘DIT ZIJN LEUKE BOEKEN’
In de meeste zinnen horen het, dit en dat bij een onzij-
Wat is goed taalgebruik en wat niet? Die grenzen zijn voortdurend dig enkelvoud: ‘Wat een dik boek; waar gaat het over?’,
in beweging. ‘Heb je dit boek al gelezen? Nee, maar dat wel.’
Maar soms kan het, dit of dat naar een de-woord
verwijzen, zelfs naar een meervoud. Bijvoorbeeld: ‘Het
OP RAMKOERS wordt een flinke klus’, ‘Dat is mijn vader’, ‘Dit zijn leuke
Soms veranderen ook uitdrukkingen van betekenis. Een recent boeken’, ‘Het lijken aardige mensen.’ Dit zijn zinnen
voorbeeld is op ramkoers zijn (of liggen). De oudste, letterlijke met een naamwoordelijk gezegde: een gezegde met een
betekenis daarvan is ‘bewust een koers volgen om een ander koppelwerkwoord als kern, zoals zijn, worden, blijven of
schip te rammen’. Ook wordt het weleens gebruikt in de context lijken. Bij zinnen met een werkwoordelijk gezegde kan
van een storm die onstuitbaar op een bepaald gebied afstevent, het niet; je kunt niet over een vader zeggen: ‘Het/Dat
of bijvoorbeeld een komeet of asteroïde die op een planeet af- woont in Haarlem.’ De mogelijkheid bestaat ook alleen
stormt. Daarnaast heeft het al enige tijd de figuurlijke betekenis als het, dit of dat het onderwerp is en het de-woord het
‘op een confrontatie afstevenen’ of zelfs ‘op een confrontatie naamwoordelijk deel van het gezegde.
aansturen’: “Minister op ramkoers met eigen adviescommissie”. Opvallend aan zinnen als ‘Dit zijn leuke boeken’ is
Die – doorgaans negatief opgevatte – betekenis heeft er bovendien dat de persoonsvorm zich aanpast aan het
de laatste jaren een positief broertje bij gekregen: ‘onstuitbaar meervoudige naamwoordelijk deel van het gezegde en
afstevenen op’, ‘hard op weg zijn naar’, met name in de sport- niet aan het onderwerp: het is niet ‘Dit is leuke boeken.’
wereld. Bijvoorbeeld: “Federer op ramkoers voor zoveelste Maar je gebruikt dan weer geen deze of die, terwijl dat
Wimbledontitel”, of “Beide teams lagen op ramkoers voor het de aanwijzende voornaamwoorden zijn die normaal
kampioenschap.” gesproken bij het meervoud horen.
Dit gebruik wordt sinds vorig jaar ook in de grote Van Dale
beschreven, met de opmerking “niet algemeen”. De nieuwe be- Welke kwesties komt u vaak tegen in uw NT2-lessen?
tekenis van op ramkoers (liggen) is dus nog niet volledig geaccep- En hoe legt u ze uit? We horen het graag via
teerd, maar misschien kunnen we stellen dat ze op ramkoers ligt taaladvies@onzetaal.nl.
om tot de standaardtaal te behoren.

WAT ZEGGEN ZE WAAR? zoen
poen
Over regionale verschillen in Nederland en Vlaanderen.

KUS, ZOEN EN MEER
toot
Voor veel mensen zijn kus en zoen min doetje
of meer synoniem. Wel vinden velen kus
wat intiemer, wat kleiner, en zoen juist smok
wat intenser – óf juist wat formeler.
Maar er zijn regionaal nog veel andere
woorden voor de vierlippige aanraking. poes
Bijgaand kaartje is gebaseerd op een
onderzoek van dialectoloog Jo Daan uit smok
1955 en op de Dialectatlas van het Neder-
lands (2011). De verspreiding zal anno
2020 niet meer helemaal kloppen, zoen
maar veel mensen zullen het woord uit
hun dialect waarschijnlijk nog wel her-
ONZE TAAL 2020 — 7/8
kennen.

kos kus

toot muultje
pieper

bees poen
15