Page 14 - OnzeTaal_juliaug2020_HR

TAALLOKET TAALADVIESDIENST

VRAAG VAN DE MAAND

ANTI(-)RACISME(-)DEMON-
STRATIE

Begin juni barstte het los: wereldwijde,
grootscheepse demonstraties tegen racis-
me. Dat riep ook een taalvraag op: hoe
schrijf je anti(-)racisme(-)demonstratie
eigenlijk?

Volgens de spellingregels kun je dit helemaal
aan elkaar schrijven: antiracismedemonstratie.
Maar je mag omwille van de leesbaarheid in Illustratie: Matthijs Sluiter
een samenstelling altijd een of meer streepjes
toevoegen: anti-racismedemonstratie, antira-
cisme-demonstratie en anti-racisme-demon-
stratie zijn dus ook juist.
Veel mensen hebben geleerd dat na het voorvoeg-
sel anti- een koppelteken komt. Maar dat is nooit een
officiële regel geweest: in het Groene Boekje uit 1954 NIEUW OP ONZETAAL.NL
werden woorden als antisemitisch en antirevolutionair al
zonder streepje geschreven. Na sommige andere voor-
voegsels kwam er wel een, zoals semi-, vice- en loco- REIKHALZEND OF HALSREIKEND
(de meeste van die verplichte streepjes zijn inmiddels Je kunt zowel ‘reikhalzend’ als ‘halsreikend’ naar iets uitkij-
trouwens afgeschaft). Maar na anti- dus niet, al stond ken. Reikhalzend lijkt in de praktijk gebruikelijker. Voor som-
dat destijds niet expliciet in de spellingregels. mige mensen is dat woord ook iets sterker: als je reikhalzend
Sinds 1995 staat dat er wel in. Maar de spelling- uitkijkt naar de vakantie, verlang je daar hevig naar. Hals-
regels zeggen ook dat je een koppelteken mag toevoe- reikend heeft iets meer de bijbetekenis ‘nieuwsgierig’: ‘We
gen om de leesbaarheid te bevorderen. En dat mag in kijken halsreikend uit naar de finale van Wie is de Mol?’
antiracismedemonstratie dan zowel na anti- als tussen Reikhalzend is het oudst: het bestaat sinds de zeventiende
racisme en demonstratie. eeuw. Het komt voort uit rekhalzen: ‘de hals rekken’ (om
Verder zijn er situaties waarin een koppelteken na beter te kunnen kijken). Halsreikend – letterlijk ‘met de hals
anti- verplicht is. Dat is het geval bij klinkerbotsing, (naar iets) reikend’ – komt sinds de negentiende eeuw voor.
dat wil zeggen als het woorddeel na anti- met een e, i Zie verder www.onzetaal.nl/reikhalzend.
of j begint, zoals bij anti-epileptisch, anti-intellectueel
MET MOLENTJES LOPEN
Er zijn situaties waarin Er zijn veel manieren om te zeggen dat iemand niet goed bij
z’n hoofd is. Een daarvan is: ‘Die loopt met molentjes!’
De precieze herkomst is niet bekend. Er zijn enkele theo-
een koppelteken na rieën, bijvoorbeeld dat de gedachten die in je hoofd ‘rond-
anti- verplicht is. malen’, aan molenwieken doen denken. Of dat het om
speelgoed gaat: molentjes op een stokje waar kinderen mee
rondlopen omdat dan de wiekjes gaan draaien; als je dat als
volwassene zou doen, zou je een beetje ‘simpel’ zijn. Ook
en anti-jachtlobby. Er komt eveneens een verplicht zou het om een molen kunnen gaan die door paarden wordt
streepje als het volgende woorddeel met een hoofd- bewogen: de ronddraaiende gedachten worden dan vergele-
letter begint, bijvoorbeeld anti-Duits, anti-Europapartij ken met almaar rondlopende paarden.
en anti-Vietnamdemonstratie. En ook als er na anti Op www.onzetaal.nl/molentjes is er meer over te lezen.
een letter voor letter uitgesproken afkorting staat, RECHTZAAK/RECHTSZAAK
ONZE TAAL 2020 — 7/8 verplicht, en vaak ook niet echt nodig. Woordenboe- een tussen-s: rechtsbijstand, rechtsfilosofie, rechtsgang, rechts-
komt er een streepje (zowel voor als na die afkorting):
anti-tv-campagne, anti-zzp-klimaat.
Samenstellingen die met recht beginnen, krijgen bijna altijd
In andere gevallen is een streepje na anti dus niet
gebied, rechtsgeleerdheid, rechtsvordering. Echt fout is het niet
ken en spellinggidsen schrijven alle combinaties met
om in deze woorden de s weg te laten, maar de vorm zonder
s is wel een stuk minder gebruikelijk. Voor rechtszaak geldt
anti die niet in een van de hierboven genoemde cate-
gorieën vallen, dan ook zonder koppelteken(s): van
dat ook.
Bij enkele woorden wordt de s wel standaard weggelaten:
antiaanbakfolie via antiapartheidsorganisatie, antimug-
genspray, antiutopie en antivries tot antizionistisch.
rechtszaal is het gewoonst, maar rechtzaal komt ook erg vaak
Maar als je zo’n woord slecht leesbaar vindt, heb je rechtbank, rechthebbende. Een twijfelgeval is recht(s)zaal:
dus de vrijheid om een of meer streepjes toe te voe- voor.
14 gen. Meer uitleg en voorbeelden: www.onzetaal.nl/rechtszaak.