Page 30 - OnzeTaal_jan2021_HR

ETYMOLOGIE

Krambamboeli Illustratie: Frank Dam

ier faalt elke conciliatie middels getoost met
Hier faalt elke conciliatie middels getoost met
krambamboeli.” Zo luidde in 2016 de tweede
krambamboeli.” Zo luidde in 2016 de tweede zin
H zin van het Groot Dictee der Nederlandse Taal,
“ van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, ge-
schreven door A.F
geschreven door A.F.Th. van der Heijden. Twee jaar later
ging het Dictee op de schop, en kwamen er geen al te
obscure woorden meer in voor, maar in 2016 kregen de
deelnemers dus krambamboeli voor de kiezen. En de krambamboeli vervaagde tot wat die tegenwoordig is:
spelling ervan kostte ze veel hoofdbrekens. Met hoofd- ‘warme punch, glühwein, sterke drank in het algemeen’.
letter of met kleine letter? Met c of met k? Met oe of ou, De herkomst van krambamboeli is in nevelen gehuld.
met i of ie? Het woord leek ten enenmale onbekend. “Is Vaak wordt beweerd dat het woord teruggaat op krane-
dat iets Surinaams?”, werd na afloop gevraagd. Dat is wit, een Duitse dialectnaam voor ‘jeneverbes’, maar ie-
het niet: het is een soort sterke drank, die door Van Dale der bewijs daarvoor ontbreekt. Anderen opperen dat de
wordt omschreven als ‘punch’. dranknaam via het Duitse carambolieren is afgeleid van
het Franse werkwoord caramboler (‘samenstoten’), van-
DRINKLIED wege de glazen waarmee geklonken werd. Vermoedelijk
Historisch gezien is krambamboeli verbonden met de is het simpelweg een grappig quasi-Latijns nonsens-
Poolse stad Gdansk, vroeger Danzig geheten. Hier werd woord, misschien ook wel bedacht door Wedekind zelf,
door de uitgeweken Zuid-Hollandse mennoniet Ambro- de dichter van het drinklied.
sius Vermeulen in 1598 een stokerij opgericht die de
naam Der Lachs (‘De zalm’) kreeg, naar het huis waarin RODEKOOLSAP
de drankfabriek was gevestigd; dat huis droeg een zalm In het Nederlands verscheen de drank voor het eerst
als herkenningsteken. Een van de producten van het be- in 1783 in een satirisch pamflet. Hierin wordt over een
drijf was volgens de overlevering een kersen- of bessen- dranklustige kolonel gezegd: “hy had kennis van oud
brandewijn met een felrode kleur waarvoor later de bier gist, het mouten en het brouwen, en gevolglyk aan
naam krambamboeli ontstond. het weeken en ontbinden der Ingredienten, en zelfs
Dat woord dook voor het eerst op in 1745. In dat jaar [= zelf] doorweekt door Spiritus krambambuli, en Roje-
publiceerde de Duitse dichter Christoph Friedrich Wede- koolsap, wist hy hoe men blaauwe koonen maken kon-
kind onder het pseudoniem Crescentius Coromandel een de.” Uit het feit dat krambamboeli en ‘rodekoolsap’ in
lied met de titel ‘Der Krambambulist. Ein Lob-Gedicht één adem worden genoemd, blijkt dat hier sprake is van
über die gebrannten Wasser im Lachs zu Dantzig’. De de (rode) kersen- of bessenbrandewijn uit Danzig.
laatste drie regels van de eerste strofe luiden: “Des In de negentiende eeuw werd het Duitse drinklied ook
Abends spät, des Morgens früh / trink’ ich ein Glas door Nederlandse studenten graag gezongen. Johannes
Krambambuli / Krambim-bam-bambuli, Krambambuli.” Kneppelhout laat (onder het pseudoniem Klikspaan) in
Zo eindigt elk van de 102 strofen op de naam van de zijn Studententypen (1839-’41) een groepje Leidse studen-
drank. Een verkorte versie van het drinklied werd popu- ten luidkeels een Nederlandse versie aanheffen: “’t Zij
lair onder Duitse studenten, waarbij de betekenis van ’k avondrood of morgen zie, Ik drink mijn glas Cram-
bamboeli. Crambom-bam-bamboeli, Crambamboeli!”
Hier staat het woord voor ‘warme punch’. Met name in
Krambamboeli in de literatuur België is het lied in traditionele studentenclubs nog
steeds geliefd. In Vlaanderen wordt gebruikgemaakt van
De dranknaam krambamboeli is ook in de literatuur een vroeg-twintigste-eeuwse vertaling waarin sprake is
terug te vinden. De Moravische schrijfster Marie von van “schuimend blond studentennat”. Aldus neemt het
Ebner-Eschenbach publiceerde in 1883 het verhaal woord de betekenis ‘bier’ aan en is de alcoholische ver-
ONZE TAAL 2021 — 1 sindsdien die naam draagt. De novelle werd tussen ting uitgeleend aan onder meer het Russisch, het Pools
warring compleet.
Krambambuli, over een zielige hond die in ruil voor
twaalf flessen van de drank van eigenaar wisselt en
Het Duits heeft de dranknaam ook in oostelijke rich-

en het Wit-Russisch. Vooral in Wit-Rusland is het woord
1940 en 1998 maar liefst vijf keer verfilmd.

Televisiepresentatrice Mies Bouwman (1929-
bekend, dankzij de in 2001 opgerichte rockband
2018) moet de geschiedenis hebben gekend, want in
Krambamboelja, waarvan de naam teruggaat op een
2002 publiceerde ze met groot succes een kinder-
wodka met honing en kruiden.
boek over een klein hondje dat opeens niet meer kan
blaffen. De naam van dat hondje en de titel van het Wit-Russische merknaam voor een drank bestaande uit
boek: Rambamboelie. HANS BEELEN EN NICOLINE VAN DER SIJS
30