Page 31 - OnzeTaal_febmrt2021_HR

NAMEN

Jumbo

en weet: de Hollandse Een-
heidsprijzen Maatschappij
M Amsterdam is overgeno-
men door Jumbo, een winkelketen die
komend jaar ook in België flink gaat
uitbreiden. Meteen rijst dan de vraag:
waar komt de naam van de kóper van-
daan?
Toen de eerste Jumbo werd opge- Olifant Jumbo van het circus van Barnum & Bailey.
richt in het Tilburg van 1979, moest
de naam aangeven dat het bedrijf zijn
belangrijkste plaatselijke concurrent, negentiende-eeuwse olifant die in jumbo (‘onzin’). Maar waarom zou je
een filiaal van de winkelketen Torro, 1860 in Oost-Afrika geboren werd, in een olifant vernoemen naar onzin?
wilde overvleugelen. Torro is Spaans 1861 gevangen werd genomen en na Hogere ogen gooit de Oxford English
voor ‘stier’. Een jumbo – een olifant – wat omzwervingen in 1865 in de Lon- Dictionary. Die weet te melden dat het
moest een stier makkelijk aankunnen. dense dierentuin belandde. Daar kreeg trefwoord jumbo in Slang. A Dictionary
Later werd die Tilburgse supermarkt hij zijn naam Jumbo. In 1882 werd hij of the Turf (…), in 1823 samengesteld
opgekocht door familiebedrijf Van verkocht aan het Amerikaanse circus door John Bee, omschreven wordt als
Eerd (opgericht in 1921), dat zijn Barnum & Bailey. Al snel werd jumbo ‘log en onhandig iemand’. En inder-
bestaande bedrijfsnaam vervolgens een soortnaam. In 1901 schreef De daad, de olifant is “bekend om zijn
omdoopte tot Jumbo. Nieuwe Courant in een reportage over logheid”, zoals de grote Van Dale zegt.
Nieuw was de naam Jumbo overi- circusdieren: “Na de jumbo’s komen Inmiddels is de betekenis van jumbo
gens niet: al in de jaren dertig voerde de kameelen.” aanmerkelijk verschoven: een jumbo
een speelgoedfabrikant die naam. En hoe was olifant Jumbo aan zijn is nu iets wat erg gróót is – zoals een
Jumbo is een speels, lichtvoetig syno- naam gekomen? Het Etymologisch jumbojet. Echt log kun je het ding niet
niem voor olifant. Waar komt dat woordenboek van Van Dale (1997) noemen.
synoniem eigenlijk vandaan? Van een beweert dat jumbo een verkorting was
andere naam: zo heette een beroemde van de Engelse uitdrukking mumbo RIEMER REINSMA

SPREEKWOORD

HET HOOFD IN DE SCHOOT LEGGEN

ls je ‘het hoofd in de schoot legt’, gebaar gaf je niet alleen toe overwon- derde: ‘je gewonnen geven’ werd ‘het
A geef je de strijd op, ook al heb je nen te zijn, maar je liet er ook mee zien opgeven’. De grote Van Dale geeft de
misschien nog zo je best gedaan. dat je overwinnaar mocht beslissen wat betekenis ‘zich onderwerpen’ overigens
De herkomst van deze uitdrukking er verder met je zou gebeuren. nog wel.
lijkt voor de hand te liggen. We kunnen Al in de Middeleeuwen was enen dat Sommige mensen gebruiken de vari-
ons allemaal wel iets voorstellen bij hovet in den schoot leggen (‘bij iemand ant het hoofd in de schoot werpen (of
iemand die mismoedig in elkaar zakt, het hoofd in de schoot leggen’) een uit- gooien). Dat klinkt lekker dramatisch,
waarbij het hoofd in elk geval in de drukking, met de betekenis ‘je gewon- maar werpen en gooien horen eigenlijk
richting van de schoot gaat. Toch zit nen geven’, ‘je onderwerpen aan de niet in de uitdrukking thuis. Ze passen
het iets anders. overwinnaar’. Na verloop van tijd werd wel in de handdoek in de ring werpen (of
De ‘schoot’ in deze uitdrukking is de aanduiding voor degene bij wíé je gooien), dat ook ‘het opgeven’ betekent. ONZE TAAL 2021 — 2/3
van oorsprong niet de eigen schoot, het hoofd in de schoot legde, uit de Die laatste uitdrukking is overigens veel
maar die van een overwinnaar in een uitdrukking weggelaten. Daardoor ver- jonger en komt uit de bokssport.
gevecht. Vele eeuwen geleden was het dween ook het besef wat er eigenlijk
namelijk de gewoonte om je hoofd in bedoeld werd. Het idee ontstond dat
de schoot te leggen van degene van wie het hoofd in de richting van de éígen
je een gevecht had verloren. Door dat schoot ging. Ook de betekenis veran- TAALADVIESDIENST
31