Page 31 - OnzeTaal_febmrt2020_HR

Foto: Oliver Roesler
NAMEN

Lufthansa

e goede oude Hanze is weer
tot leven gewekt. Of laten we
D zeggen: de náám is herboren
en heeft in de afgelopen honderd jaar
tweemaal een nieuwe betekenis gekre-
gen.
In de Middeleeuwen was de Hanze
een verbond van handelssteden langs
de Noord- en Oostzee, met plaatsen als
Brugge, Zwolle, Hamburg en Riga. In
de zestiende eeuw begon dit verbond
in te zakken. Het Duitse deel bloeide geheten Hanzecoalitie: een groepje het Nederlands meldt terecht dat de
nog het langst, maar in 1669 werd de landen dat zijn belangen verdedigt naam een positieve connotatie heeft.
club officieel opgeheven. Hanze bete- tegenover Frankrijk en Duitsland. De Je denkt aan romantische middeleeuw-
kende aanvankelijk ‘menigte’. In de groep bestaat uit Nederland, Zweden, se stadjes en zeilschepen die dapper de
Middeleeuwen ontstond daaruit de Finland en de drie Baltische staten. (In woeste golven trotseerden.
betekenis ‘koopmansgilde’, en daaruit een tijdschrift van het instituut Clin- Eén ding klopt in historisch opzicht
weer ‘verbond van steden en koop- gendael had iemand het hardnekkig niet aan de twee nieuwelingen: ze heb-
lieden’. over de “Hanzencoalitie”, waarmee de ben betrekking op geheel verschillen-
De eerste wedergeboorte vond suggestie werd gewekt dat je Hans de gebieden dan vroeger. Lufthansa,
plaats in 1926: in Duitsland werd de moest heten om lid te kunnen zijn, dat is alleen Duitsland. En in de Han-
luchtvaartmaatschappij Lufthansa op- maar verder blijkt niemand het zo te zecoalitie schittert Duitsland juist door
gericht. En de tweede wedergeboorte? schrijven.) afwezigheid.
Die beleven wij nú. Immers, sinds 2018 Wat maakt de naam Hanze zo popu-
kennen we in de Europese Unie de zo- lair? Het Etymologisch Woordenboek van RIEMER REINSMA

SPREEKWOORD

SCHOENMAKER, BLIJF BIJ JE LEEST

Minister Hoekstra antwoordde in drukking terechtgekomen? aanmerkingen te maken op een af-
Het Parool van 2 januari 2020 op een We hebben ‘Schoenmaker, blijf bij je gebeeld been. Daarop kwam Apelles
vraag over een mogelijk lijsttrekker- leest’ te danken aan de Romeinse tevoorschijn en zei: ‘Een schoenmaker
schap van het CDA: “De partij gaat schrijver Plinius (23-79 n.Chr.). In zijn mag niet verder oordelen dan de san-
erover. Hier geldt: schoenmaker, blijf Naturalis historia vertelt hij een anek- daal.’
bij je leest.” dote over Apelles, een Griekse schilder. In het Latijnse citaat staat crepidam
Apelles zette zijn schilderijen soms aan (‘sandaal’) en niet forma of tentipellium
Hij bedoelde: ik zeg er niets over, want de kant van de weg en verborg zich dan (‘leest’). Hoe de leest in de uitdruk-
ik ben niet ‘bevoegd’ als het om partij- vlakbij. Hij was namelijk benieuwd naar king is terechtgekomen, is onduidelijk.
politiek gaat. ‘Schoenmaker, blijf bij je de spontane reactie van gewone pas- Shakespeare gebruikt in 1597 in Romeo
leest’ betekent ‘Bemoei je alleen met santen. Op een dag hoorde Apelles een and Juliet al laste (‘leest’). Hij legt een
dingen waar je je op grond van je ken- schoenmaker een aanmerking maken personage de verhaspeling “the Taylor
nis, ervaring en functie mee mág be- op een detail: een sandaal was niet must meddle with his Laste, the ONZE TAAL 2020 — 2/3
moeien.’ goed afgebeeld. De kritiek was terecht, Shoomaker with his needle” in de
De ‘leest’ in deze uitdrukking is een dus Apelles verbeterde de afbeelding. mond.
model van een voet. Een schoenmaker Toen de schoenmaker de volgende keer
vormt een schoen door het leer over langskwam, zag hij de verandering. In
dit model heen te leggen. Hoe zijn de plaats van vereerd te zijn dat de schil-
schoenmaker en z’n leest in deze uit- der naar hem had geluisterd, begon hij TAALADVIESDIENST
31