Page 30 - OnzeTaal_april2021_HR

ETYMOLOGIE

Illustratie: Frank Dam

Groenlands

Hier faalt elke conciliatie middels getoost met melten van Groenlandse ijskap is niet meer te
krambamboeli.” Zo luidde in 2016 de tweede zin stoppen”. “Zeespiegel stijgt sneller dan ge-
“ van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, ge-S dacht”. Zulke verontrustende berichten duiken
schreven door A.Fde laatste tijd geregeld op. Toch is nog altijd zo’n 80%
van Groenland bedekt met sneeuw en ijs. Waarom heet
dit eiland dan eigenlijk Groenland? En bestaan er Neder-
landse woorden met een Groenlandse oorsprong?
WATERDICHTE JAS
INUIT Aan het Kalaallisut heeft het Nederlands enkele woorden
De naam Groenland gaat terug op het Oudnoors. In IJs- te danken. Anorak heeft in het Nederlands de betekenis
landse kronieken wordt verhaald van de Vikingprins ‘kort windjack met capuchon zonder voorsluiting’; bij de
Erik de Rode. Veroordeeld wegens moord werd hij in het Inuit is het van oudsher een korte, wind- en waterdichte
jaar 982 uit IJsland verbannen. Na drie jaar keerde hij te- jas van zeehondenvel met een nauw om het hoofd slui-
rug met enthousiaste verhalen over een vruchtbaar land tende kap. In oude Nederlandstalige reisverslagen wordt
ten westen van IJsland. Met de reclame-achtige naam dit poolkledingstuk met rok, waterrok of wambuis aange-
Grænland (‘groen land’) wist hij de Vikings te overreden duid. Vermoedelijk heeft het Nederlands anorak rond 1900
aldaar nederzettingen te stichten. via het Engels ontleend. Het Groenlandse woord is door-
De Vikings waren niet de eerste bewoners van Groen- gedrongen tot in het Antwerpse dialect, waarin annerak
land. Duizenden jaren eerder, vanaf 4500 v.Chr, waren ‘regenjas’ betekent. In het Engels zelf heeft anorak in
vanuit Noord-Amerika verschillende stromen migranten de jaren tachtig de merkwaardige betekenis ‘obsessief-
het land binnengekomen. Tussen 1200 en 1400 n.Chr. eenzaam iemand met saaie hobby’s’ aangenomen – dit
werd een van die golven gevormd door vertegenwoor- vanwege de treinspotters, die vaak een sjofel windjack
digers van de Inuit-cultuur. droegen.
Met het woord Inuit (‘mensen’) duiden deze bewoners Kajak (‘gesloten peddelboot’) gaat terug op het Groen-
van Oost-Canada en Groenland zichzelf in hun eigen landse qajaq. Het woord is al in 1778 geboekstaafd in een
taal aan. Lange tijd werden ze ‘eskimo’s’ genoemd, Nederlandstalige reisbeschrijving: “tot ons geluk kreegen
maar tegenwoordig wordt deze benaming als ongepast wy een Groenlander in ’t oog, zittende in zyn Schuitje (of
beschouwd (zie ook het kader). zo zy het noemen een Kajak)”. Het woord kajak vormt in
In het Kalaallisut, de taal van de Groenlandse Inuit, het Nederlands een hecht paar met kano, een heel ander
heeft Groenland de naam Kalaallit Nunaat (‘land van de woord, dat een Caribische oorsprong heeft en een peddel-
mensen’). Nadat Groenland lange tijd een Deense kolo- boot aanduidt die van boven open is.
nie is geweest, is het sinds 1973 een autonoom deel van
het Koninkrijk Denemarken. VISSTICKS
De spelling van iglo (‘sneeuwhut’) wijst erop dat het
Nederlands het woord heeft overgenomen via het Ameri-
Eskimo kaans-Engelse igloo, waarin de oo als ‘oe’ wordt uitge-
sproken. Het gaat namelijk terug op het Groenlandse iglu
Vaak wordt beweerd dat het woord eskimo uit het (‘woongebouw’), met de g van garçon en eindigend op de
Algonkin stamt, een inheemse Noord-Amerikaanse klank oe. Door Unilever werd in 1960 het Leidse diepvries-
taal. Door de sprekers van die taal zouden de verderop bedrijf Vita NV omgedoopt tot Iglo NV. De in Nederland en
wonende Inuit geringschattend ‘Eskimantsik’ zijn ge- België voor het eerst gehanteerde bedrijfsnaam raakte
noemd: ‘rauwvleeseters’. Volgens een andere hypothese door diverse fusies en overnames in veel landen verbreid,
gaat eskimo terug op een Oost-Canadese taal, het niet alleen vanwege de vissticks en de Iglo-ijsjes, maar
Innu-aimun, dat het woord ayaškimew kent: ‘maker van ook via de reclamefiguur van Kapitein Iglo.
ONZE TAAL 2021 — 4 pen in het Noordpoolgebied in Noord-Amerika, Groen- gebied in een gletsjerlandschap, bergpunt die door het ijs
sneeuwschoenen’. De ware herkomst ligt in het duister.
Nunatak staat niet in Van Dale, maar is wel een Neder-

Eskimo verwijst naar verschillende bevolkingsgroe-
lands woord. Het is een vakterm, met als betekenis ‘ijsvrij

land en Noordoost-Siberië. Het woord is nooit alge-
heen steekt’. Voor biologen is de nunatakhypothese een
meen gebruikt door leden van de gemeenschappen om
begrip: deze zegt dat korstmossen, dwergwilgen en zelfs
insecten in zulke ijsvrije zones de ijstijden veilig wisten te
zichzelf te beschrijven en heeft daarom een negatieve
koloniale bijklank, met name in Canada en Groenland.
zal dit Groenlandse woord steeds bekender worden.
Als overkoepelende term voor alle bevolkingsgroepen
in het Noordpoolgebied wordt tegenwoordig Inuit overleven. Naarmate de ijskap van Groenland wegsmelt,
gebruikt. HANS BEELEN EN NICOLINE VAN DER SIJS
30