Waar ligt de klemtoon in het woord parameter? Is het párameter, parámeter of paraméter?

Parameter is modern Latijn. Al in de zeventiende eeuw kwam in het Frans paramètre voor. Het woord bestaat eigenlijk uit de Griekse woorden para- (‘naast, ondersteunend’) en metron (‘maat’). Volgens de klemtoonregels van het Latijn ligt de klemtoon op de tweede lettergreep: parámeter. Sommige taalgebruikers beschouwen de uitspraak paraméter daarom als ‘fout’. Voor hen klinkt paraméter net zo fout als catalógus in plaats van catálogus. Op paraméter zou dan ten onrechte de Nederlandse klemtoonregels zijn toegepast.

Toch ligt het niet zo eenvoudig: de uitspraak parámeter duikt pas in de loop van de jaren 1960 op. Oudere naslagwerken adviseren de uitspraakvariant paraméter. Dat heeft te maken met de geschiedenis van het woord.

Frans, Engels, Nederlands of Latijn?

Parameter is net als veel andere meetkundige termen in de achttiende eeuw vermoedelijk overgenomen uit het Frans (paramètre). Daarbij is de vorm van het woord wel vernederlandst, maar de klemtoon niet, wat paraméter opleverde. De betekenis van parameter was destijds ‘standvastige lijn ter meting van kromme lijnen’, ‘de lijn die loodrecht op de hoofdas door het brandpunt gaat’.

Tegenwoordig betekent parameter meestal ‘variabele; veranderlijke grootheid’. Die betekenis is veel jonger (rond 1950 ontstaan) en vermoedelijk aan het Engels ontleend. Het is dus goed mogelijk dat de Engelse klemtoon (parámeter) is overgewaaid naar het Nederlands. Maar ook de bovengenoemde Latijnse klemtoonregel – die ook hexámeter (‘zesvoetige versregel’) en heptámeter (‘zevenvoetige versregel’) oplevert – kan een rol hebben gespeeld. In ieder geval is parámeter op dit moment de gebruikelijkste klemtoon in Nederland.

De beklemtoning párameter is voornamelijk in België in gebruik. Deze variant kan goed ontstaan zijn naar analogie van woorden op -meter waarbij de klemtoon wél op de eerste lettergreep ligt: vóltameter, kílometer, céntimeter, enz.