Hoe noem je het verschijnsel dat merknamen soortnamen worden, zoals bij aspirine en maggi?

Daar is geen algemeen gangbare term voor. Het is een soort ‘veralgemenisering’ van een naam. In vakkringen is het woord merkverwatering gangbaar.

Soms wordt een eigennaam van een merk een soortnaam, een ‘gewoon woord’. Zo was aspirine eigenlijk een Duitse merknaam, Aspirin. En maggi in de betekenis ‘vloeibare smaakversterker voor in soepen en sauzen’ komt van de merknaam Maggi. Het is een soort ‘veralgemenisering’ van een naam. In vakkringen is het woord merkverwatering gangbaar.

Merkhouders zijn over het algemeen niet blij als hun merknaam een soortnaam wordt. Het woord kan dan ook voor slechtere (en goedkopere) producten gebruikt worden. In hun ogen doet dat afbreuk aan de reputatie van hun eigen product. Toch is het proces meestal moeilijk tegen te gaan; zeker als het gaat om woorden waar geen (goed) algemeen woord voor bestaat, zoals bij aspirine en walkman.

Generigram, generoniem

Soms wordt het woord generigram gebruikt, waarin het bijvoeglijk naamwoord generisch of generiek (‘algemeen, merkloos’) zit. Het tweede deel van deze term is het achtervoegsel -gram (‘iets wat geschreven of geregistreerd is op de door het grondwoord genoemde wijze’). Een andere term die in opkomst lijkt te zijn, is generoniem. Het achtervoegsel -oniem zie je bijvoorbeeld ook terug in toponiem (‘plaatsnaam’). Een generoniem kun je dan een ‘algemeenheidsnaam’ noemen.

Genericide, genericization, brandicide

In het Engels zijn voor dit proces meerdere woorden in omloop. Het gebruikelijkst is genericide, waar net als in generigram het woord generisch of generiek zit. Het achtervoegsel -cide betekent ‘-doder, -moord’. Het komt ook voor in woorden als genocide en bactericide. In genericide past deze betekenis eigenlijk niet (‘algemeenheidsmoord’?). Iets als brandicide (‘merkmoord’) zou beter overeenkomen met wat het woord moet uitdrukken. Naast genericide komt ook genericization voor.

Eponiemen

Een proces dat enigszins vergelijkbaar is met merkverwatering is het proces waarbij namen van personen ‘gewone’ woorden worden. Deze woorden worden eponiemen genoemd. Voorbeelden zijn sandwich (genoemd naar John Montagu, de vierde graaf van Sandwich), diesel (genoemd naar Rudolf Diesel, de uitvinder van de dieselmotor) en casanova (naar de achttiende-eeuwse Italiaanse avonturier Casanova). Afleidingen van merknamen vallen hier echter niet onder.