Komt IJsbrand voor Ike of voor Yvette in een opsomming op alfabet?
IJsbrand komt meestal vlak voor Ike, bij de i.
De ij bestaat uit twee letters: de i en de j. Alle woordenboeken en spellinglijsten alfabetiseren woorden met een ij daarom onder de i. Na ijzingwekkend gaat de woordenlijst dan bijvoorbeeld verder met ik.
IJ en y soms door elkaar
Sommige naslagwerken (het telefoonboek, sommige encyclopedieën) plaatsen de ij en y door elkaar vóór de z. Dat brengt vaak wat extra zoekwerk met zich mee. Het door elkaar plaatsen van ij en de y kan echter goede redenen hebben. De ij en de y werden namelijk eeuwenlang door elkaar gebruikt voor dezelfde [ie]-klank. Vooral in de genealogie is het dan niet handig een onderscheid te maken: het is goed mogelijk dat Huybrechts en Huijbrechts familie van elkaar zijn. Ook is dit systeem handig als je bijvoorbeeld op zoek bent naar informatie over een plaats en niet weet of je die naam als IJsselstein of als Ysselstein moet schrijven.
Geschiedenis van ij en y
De ij en de y hebben een geheel verschillende geschiedenis: de ij, die van oudsher in het Nederlands voorkomt, is oorspronkelijk een verlengde i (zie ook hier). De y komt vrijwel alleen voor in leenwoorden als hypothese en baby. De ij zit niet in het alfabet, de y wel. In de klas hebben veel mensen geleerd het alfabet op te dreunen als “(...) x, ij, z”, maar dat is eigenlijk onjuist; het zou “(...) x, i-grec (of ypsilon), z” moeten zijn. Aan de andere kant wordt de y in sommige exacte vakken, zoals de wiskunde (x en y), statistiek (x-as en y-as) en biologie (X-chromosomen en Y-chromosomen), wel als [ij] uitgesproken.
IJ aan het begin van de zin
De ij wordt wél als één geheel behandeld aan het begin van de zin en aan het begin van een eigennaam. Het is: ‘IJverig ging IJsbrand aan de slag’; zowel de i als de j wordt een hoofdletter. Bij andere lettercombinaties gebeurt dit niet: het is Ieniemienie en Eucalypta. Het is eigenlijk niet juist om te spreken van ‘de hoofdletter IJ’, maar daar zijn we allemaal aan gewend. Iets als ‘de dubbele hoofdletter in de lettercombinatie IJ’ zou erg omslachtig zijn. Meer voorbeelden zijn in de tekst over de hoofdletter IJ te vinden.
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
