‘In 2022 overleed (de) acteur Sydney Poitier’: is het lidwoord de daar nodig?

Meestal is het gebruik van een lidwoord verplicht voor een concreet zelfstandig naamwoord: ‘Ik bewonder acteur’ is geen goede zin, maar ‘Ik bewonder de acteur’ wel. Maar als het zelfstandig naamwoord een unieke referentie heeft, dat wil zeggen: als het ondubbelzinnig naar één persoon of zaak verwijst, kun je het lidwoord soms weglaten. Daarom is ook acteur Sydney Poitier juist: een eigennaam is bij uitstek een zelfstandig naamwoord met een unieke referentie.

Het lidwoord blijft sowieso weg bij verwantschapsnamen, titels en aanspreekwoorden in combinatie met een eigennaam, zoals professor De Vries, koning Willem-Alexander, mevrouw Alberts, tante Emmeke.

Lijn 9 (woord + letter/nummer)

Als er na het zelfstandig naamwoord een letter of nummer staat, kun je het lidwoord weggelaten. Als een combinatie ingeburgerd is, móét dat zelfs:

• Jan werkt in kamer 123b.
• Vanaf het station kom je met lijn 9 bij ons kantoor.
• Er zijn veel problemen met tunnels op (de) rijksweg A73.
• Dat staat allemaal in (het) dossier 65.

Voetbalster Vivianne Miedema (beroep/functie + naam)

Bij combinaties van een naam met een functie- of beroepsaanduiding zijn er vaak twee mogelijkheden: met én zonder lidwoord de. Als de naam en beroeps- of functieaanduiding samen het karakter van een vast begrip krijgen, kán het lidwoord wegblijven.

• Vanavond een interview met (de) voetbalster Vivianne Miedema.
• Daan bewondert (de) voetballer Virgil van Dijk.
• (De) taalkundige Nicoline van der Sijs zorgde voor de digitalisering van de Statenbijbel.
• We vragen het aan een deskundige: (de) taalkundige Marc van Oostendorp.
• Heb jij (de) cellist Yo-Yo Ma ooit zien optreden?
• De masterclass werd gegeven door (de) cellist Yo-Yo Ma.

De Belg Leterme (nationaliteit/religie + naam)

Als het zelfstandig naamwoord een nationaliteit of religie aanduidt of een subjectieve (dis)kwalificatie is, kun je het lidwoord niet weglaten. In combinaties als de Belg Leterme, de christen Van der Staaij, de atheïst Van Rossem, het genie Einstein en de stommeling Jansen is het lidwoord dus min of meer verplicht.

Tegenpartij, verdachte (juridisch taalgebruik)

In vakteksten met formeel juridisch taalgebruik wordt het lidwoord vaak weggelaten bij woorden als beklaagde, eiser, verdachte, enz. In teksten die bedoeld zijn voor een algemeen publiek, in brieven aan cliënten enz. is het beter om het gewone taalgebruik te volgen en een lidwoord te gebruiken: de verdachte, de getuige, enz.