Hoe schrijf je het verkleinwoord van een A4? En van sms?

A4’tje bestaat uit een A, die verwijst naar een bepaalde standaard in papierformaten, en het getal 4. Sms is een afkorting (van short message service). Een achtervoegsel, zoals -tje, -je, -er, kun je niet zomaar aan een getal of afkorting plakken: a4tje en smsje zijn niet juist. Ook een symbool (zoals +) kun je niet zomaar vast schrijven aan een achtervoegsel: +je is niet juist. Je gebruikt een apostrof: A4’tje, sms’je en +’je. Andere voorbeelden: 65+’er, 55+’er, CDA’er, vmbo’er, cd’tje, dvd’tje en wc’tje. Dit soort woorden worden afleidingen genoemd.

Als er geen achtervoegsel maar een woord aan een cijfer of afkorting wordt gekoppeld, is een streepje juist: A4-formaat, 64-jarige, 65+-korting, 06-nummer, 21%-tarief, cd-rek, dvd-hoesje, sms-bericht en wc-rol. Dit soort woorden worden samenstellingen genoemd: beide delen kunnen los (als zelfstandig woord) voorkomen.

Uitzonderingen: -achtig, -heid, -schap en -dom

De achtervoegsels -achtig, -heid, -schap en -dom worden niet met een apostrof maar met een streepje aan een afkorting of cijfer gekoppeld. Dit soort combinaties komen zelden voor, maar de volgende zinnen zijn voorstelbaar:

• Ze zeiden dat zijn kostuum C&A-achtig was, wat kennelijk niet positief bedoeld was.
• In Nederland heb je BN’ers en in Vlaanderen het BV-schap (het bekende-Vlamingschap).
• Het programma-idee werd getoetst op RTL4-heid.
• Het NAC-dom gaat een supporter in het bloed zitten.

Officieel geen uitzondering: -loos

Over het achtervoegsel -loos verschillen de meningen. Volgens de officiële spelling is de apostrof goed in een tv’loze vakantie en een pc’loos huishouden. Maar tv-loos en pc-loos komen vaak voor en zijn wat ons betreft ook goed te verdedigen: het zou dan net als -achtig, -heid, -schap en -dom een uitzondering zijn. In de spellinglijst op deze website zijn tv-loos en pc-loos dan ook opgenomen als alternatieve spellingen.