Hoe schrijf je het verkleinwoord van een A4? En van sms?

Apostrof: A4’tje, sms’je

A4 eindigt op een cijfer en sms is een afkorting (short message service). Een achtervoegsel, zoals -tje, -je, -er, kun je niet zomaar aan een cijfer of afkorting plakken: A4tje en smsje zijn niet juist. Je gebruikt een apostrof: A4’tje, sms’je. Ook een symbool (zoals +) kun je niet zomaar vast schrijven aan een achtervoegsel, dus daar komt ook een apostrof: +’je. Meer voorbeelden: 65+’er, 55+’er, CDA’er, vmbo’er, cd’tje, dvd’tje en wc’tje. Dit soort woorden worden afleidingen genoemd.

Streepje: A4-formaat, sms-bericht

Als er geen achtervoegsel maar een heel woord aan een cijfer of afkorting wordt gekoppeld, is een streepje juist: A4-formaat, 64-jarige, 65+-korting, 06-nummer, 21%-tarief, cd-rek, dvd-hoesje, sms-bericht en wc-rol. Dit soort woorden worden samenstellingen genoemd: beide delen kunnen los (als zelfstandig woord) voorkomen.

Uitzonderingen: -achtig, -heid, -schap en -dom

De achtervoegsels -achtig, -heid, -schap en -dom worden niet met een apostrof, maar met een streepje aan een afkorting of cijfer gekoppeld. Dit soort combinaties komen zelden voor, maar de volgende zinnen zijn voorstelbaar:

• Ze zeiden dat zijn kostuum C&A-achtig was, wat kennelijk niet positief bedoeld was.
• In Nederland heb je BN’ers en in Vlaanderen het BV-schap (het bekende-Vlamingschap).
• Het programma-idee werd getoetst op RTL4-heid.
• Het NAC-dom gaat een supporter in het bloed zitten.

Officieel geen uitzondering: -loos

Over het achtervoegsel -loos verschillen de meningen. Volgens de officiële spelling is de apostrof goed in een tv’loze vakantie en een pc’loos huishouden. Maar tv-loos en pc-loos komen vaak voor en zijn wat ons betreft ook goed te verdedigen: het zou dan net als -achtig, -heid, -schap en -dom een uitzondering zijn. In de spellinglijst op deze website zijn tv-loos en pc-loos dan ook opgenomen als alternatieve spellingen.