Wat is juist: polshoogte nemen of poolshoogte nemen?

Poolshoogte is een samenstelling van pool en hoogte en betekent ‘hoogte van de hemelpool boven de horizon’. Die hemelpool is een punt aan de hemel dat recht boven de noord- of zuidpool ligt: het is een denkbeeldig punt waar alle sterren omheen lijken te draaien. Op het noordelijk halfrond wordt de Poolster, die altijd in het noorden staat, als hemelpool gebruikt. Door de hoek met de hemelpool te bepalen, kun je berekenen op welke geografische hoogte je je bevindt.

Poolshoogte nemen is van oorsprong een uitdrukking uit de zeevaart met de betekenis ‘met behulp van de Poolster berekenen waar het schip zich op zee bevindt’. De uitdrukking heeft later de figuurlijke betekenissen ‘inlichtingen inwinnen’, ‘zich van een zaak op de hoogte stellen’, ‘zich van de toestand (gaan) overtuigen’ gekregen. De uitdrukkingen geen hoogte van iets/iemand kunnen krijgen en op de hoogte zijn verwijzen volgens de spreekwoordenboeken ook naar ‘de poolshoogte’.

Polshoogte

In woordenboek de Dikke Van Dale staat ook de ‘niet algemene’ variant polshoogte, met een verwijzing naar poolshoogte. Polshoogte is mogelijk ontstaan doordat het verschil tussen pools en pols in de uitspraak niet zo duidelijk te horen is. Inhoudelijk zou de gedachte aan iemand de pols voelen een rol kunnen spelen; dat betekent ‘zijn hartslag voelen’ en figuurlijk ook ‘iemand uithoren omtrent zijn plannen’. Tot slot kan de associatie met het werkwoord polsen een rol hebben gespeeld: iemand polsen kan eveneens ‘zijn pols voelen’ betekenen, evenals ‘zijn mening of plannen proberen te achterhalen door voorzichtige vragen’.