Wat betekent de afkorting c.q.?

De Latijnse woordgroep casu quo betekent letterlijk vertaald ‘in welk geval’. In modern Nederlands: ‘als dat geval zich voordoet’, ‘als dat nodig is’. Je komt deze woordgroep zelden voluit geschreven tegen, maar meestal als afkorting c.q. (Er zijn trouwens veel mensen die deze afkorting niet kennen. Vermijd c.q. dus als je voor een breed publiek schrijft. Zie ook deze pagina over ouderwetse woorden.)

C.q. geeft vaak een volgorde aan: als het ene niet mogelijk is, gebeurt het andere. Als ergens staat ‘A c.q. B is aansprakelijk’, betekent dit bijvoorbeeld ‘in eerste instantie is A aansprakelijk, in tweede instantie B’. Of het betekent: ‘A is aansprakelijk, of – voor het geval dat A niet (meer) beschikbaar is – B is aansprakelijk’. Nog een paar voorbeelden:

• De directeur c.q. de secretaris kan het contract ondertekenen. (de directeur of – als de directeur afwezig is – de secretaris kan het contract ondertekenen)
• De foto’s zijn geplaatst met toestemming van de maker c.q. de bezitter van het auteursrecht. (de maker of – als die er niet meer is – een ander die het auteursrecht bezit)

In plaats van c.q. kun je vaak kiezen voor bijvoorbeeld ‘of, indien van toepassing’, ‘of, in voorkomende gevallen’, ‘of, als die niet aanwezig is’, ‘of, als die niet bekend is’, ‘of, als die niet beschikbaar is’. Vaak kun je ook gewoon of of en gebruiken, want 

C.q. in andere betekenissen

In de volgende zinnen wordt c.q. in andere betekenissen gebruikt. Dat vindt overigens niet iedereen acceptabel. Duidelijkere alternatieven staan er tussen haakjes achter.

• Wilt u de grote c.q. de kleine fles? (of, dan wel)
• Zij hield van bloemen c.q. rozen. (vooral van)
• Mijn opa handelde in brandewijn en stroopwafels, die hij kocht in Sneek c.q. Gouda. (respectievelijk)