Wat betekent ‘Het is naatje pet’ en waar komt deze uitdrukking vandaan? 

‘Het is naatje pet’ betekent dat iets helemaal niets is, waardeloos, een mislukking, een afgang, enz. De uitdrukking is een vermenging van ‘Het is naatje’ en ‘Het is pet.’ Ook de variant ‘Het is naatje met de pet op’ kwam vroeger weleens voor.

Waarschijnlijk is met naatje in deze uitdrukking oorspronkelijk een beeld bedoeld: een vrouwenfiguur die van 1856 tot 1914 op de Dam in Amsterdam stond. Het monument heette eigenlijk ‘Monument van de Volkswil 1830’. Het herinnerde aan de Tiendaagse Veldtocht tegen de opstandige Belgen in 1831.

De vrouwenfiguur moest volgens de tekst op de sokkel de ‘Eendracht der Hollandsche Natie’ verbeelden. Het verhaal gaat dat de letter i van het woord natie met een naar links (in plaats van naar rechts) omgekrulde voet was gebeiteld. De Amsterdammers vonden dus dat er ‘Natje’ stond. Vervolgens werd de bijnaam van het beeld Naatje. Dat was een tamelijk gebruikelijke verkorting van Anna of Johanna. Maar mogelijk dacht men ook aan naadje als plat woord voor het vrouwelijk geslachtsdeel. De meeste mensen vonden het beeld namelijk erg lelijk. Dat naatje dus de negatieve betekenis ‘knudde, waardeloos’ kreeg, is niet verwonderlijk.

‘Dat is pet’ betekent ook ‘dat is waardeloos’. Het woordenboek van Koenen nam pet in 1952 als eerste woordenboek in deze betekenis op. Waarschijnlijk is hier oorspronkelijk het hoofddeksel bedoeld. De uitdrukking is van oorsprong neerbuigend bedoeld: de pet werd halverwege de twintigste eeuw vooral gedragen door arbeiders en boeren.

Schijt aan dronken Naatje

Schijt hebben aan dronken Naatje betekent ‘nergens om geven, overal lak aan hebben’. Naatje is hier zeker een verkorting van Anna of Johanna. Of het ook een verwijzing is naar het beeld op de Dam is niet duidelijk. In het boek De Jordaan (1912) wordt wel één keer gesproken van “Dronken Naatje-op-den-dam”. Vroeger wensten acteurs elkaar voor de voorstelling weleens succes met de uitroep ‘Schijt aan dronken Naatje!’ als een soort bezwering, net als toitoitoi.