Wat betekent toitoitoi en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Toitoitoi (of, met verduidelijkende streepjes, toi-toi-toi) betekent ‘succes!’, ‘zet ’m op!’ In de toneelwereld is het een gangbare uitdrukking, maar ook daarbuiten komt het weleens voor.

Het is ook een ‘bezweringsformule’ bij het afkloppen. Zo’n formule gebruik je om iets waarover je hebt gesproken te ‘neutraliseren’, zodat het geen werkelijkheid zal worden. Een opmerking als ‘Het licht van mijn fiets doet het niet; straks krijg ik nog een ongeluk’ kun je door op tafel te kloppen en toitoitoi te zeggen van zijn ‘gevaar’ ontdoen. Het is overigens veel gebruikelijker om in zo’n geval even afkloppen! te zeggen. Ook de uitroep blank hout! komt voor, omdat je het gevaar alleen zou kunnen afkloppen op ongeverfd hout. Het bijgeloof achter al deze ‘bezweringsformules’ is dat je door een gevaar te benoemen het risico vergroot dat je er ook werkelijk mee te maken krijgt.

Toitoitoi stamt uit het Jiddisch. In het Jiddisch werd het voorafgegaan door onberoefen of onbesjriën. In het Bargoens Woordenboek staat: “unberufen, unbeschriejen, vaak gevolgd door toi, toi, toi (...), bezweringsformule waarmee het zojuist genoemde of alleen maar gedachte en daarmee opgeroepen gevaar geneutraliseerd en tot ongenoemd gereduceerd wordt.” Unberufen/unbeschriejen betekent letterlijk: ‘onaangeroepen, niet-bejammerd’.”

Marc De Coster vermeldt in zijn Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (2002) over toitoitoi: “Het betekent gewoon ‘veel succes; sterkte; op goed geluk’. Eigenlijk gaat het om een klanknabootsing van het afkloppen op (meestal ongeverfd) hout. Bij het begin van een voorstelling mag men zijn collega geen succes toewensen. Volgens het bijgeloof van variété-artiesten brengt dit alleen maar ongeluk. De formule wordt dan ook gebruikt om onheil af te weren.”

Duitsers gebruiken nu nog Hals- und Beinbruch als ze elkaar succes wensen. Franse acteurs roepen elkaar merde toe en de Britten zeggen break a leg.