Wat betekent ouwe-jongens-krentenbrood en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Ouwe-jongens-krentenbrood betekent meestal iets als: ‘de sfeer was heel vrolijk en amicaal, gezellig onder elkaar’. Soms is de betekenis negatiever. Dan heeft het betrekking op vriendjespolitiek: mensen spelen elkaar baantjes toe of houden elkaar de hand boven het hoofd.

Waar ouwe-jongens-krentenbrood vandaan komt, is jammer genoeg niet duidelijk. De spreekwoordenboeken houden het erop dat het vermoedelijk soldatentaal is. De herkomst van ouwe jongens is dan wel verklaard: in het leger was dat een bekende term voor ex-militairen. Maar waar de toevoeging krentenbrood vandaan komt, is niet bekend. Misschien is er een verband met de uitdrukking dikke mik, die je ook gebruikt om een sfeer van vriendschap en kameraadschap te beschrijven.

Ouwe-jongens-krentenbrood komt sinds de jaren zeventig op schrift voor. In Het Parool van 24 oktober 1970 stond een artikel over mannelijke studenten die het maar niets vonden dat ook vrouwen lid mochten worden van hun studentenvereniging. Zij richtten de afsplitsing OJK op: “Oude Jongens Krentebrood”. Kennelijk was dat toen al een bekende algemene uitdrukking, ook onder jongeren. Toch is ouwe-jongens-krentenbrood pas sinds 1984 opgenomen in de Dikke Van Dale.

Ouwe-jongens-goeie-soep

Een vergelijkbare uitdrukking, die nu nauwelijks meer voorkomt, is ouwe-jongens-goeie-soep. Zo beschreef het blad Katholiek Filmfront in 1947 de muzikale komedie ‘Swing Parade 1946’ als volgt: “(…) in bliksemtempo: Amerika, nachtclub, dansorkest, (...) ouwe-jongens-goeie-soep, beentjes van de vloer”. In de jaren vijftig en zestig komt ouwe-jongens-goeie-soep nog een enkele keer voor in kranten, maar daarna vrijwel nooit meer.

Ouwe-jongens-goeie-soep wordt in een soldatenwoordenboek beschreven als een kreet waarmee men een meerdere (kapitein, majoor, enz.) karakteriseert die ten koste van alles populair wil zijn. Voor de toevoeging goeie soep geven de (spreek)woordenboeken geen verklaring. Misschien zit er een verwijzing in naar superieur, dat immers ook ‘meerdere’ betekent, maar daar wordt nergens iets over gezegd.