Wat betekent je het schompes werken en waar komt deze uitdrukking vandaan?
Als je je het schompes werkt, werk je heel hard. Een vergelijkbare uitdrukking is je de tandjes werken.
Schompes, ook wel gespeld als schompus, is een verzonnen ziekte. Het gebruik van het lidwoord varieert: het schompes lijkt de gebruikelijke vorm, maar de schompes komt ook voor.
Je het schompes werken, eten, lachen, lopen, schrikken, enz. zijn informele uitdrukkingen. Je kunt ook ergens het schompes van krijgen (‘ergens zenuwachtig van worden’, ‘je aan iets ergeren’). Schompes komt ook voor in verwensingen als ‘Ze kunnen het schompes krijgen!’ of ‘Laat ze allemaal (maar) het schompes krijgen!’ De uitroep ‘Krijg nou het schompes!’ is een uiting van verbazing: ‘Krijg nou wat!’
Het is helaas niet duidelijk waar schompes/schompus vandaan komt. Het lijkt een tamelijk jong woord te zijn. In een tijdschrift uit 1927 komt het voor het eerst voor: “Laat ze met hun kaarten de schompus krijgen”.
Voor de herkomst van schompes zijn verschillende mogelijkheden geopperd, maar welke juist is, is niet bekend. Misschien is schompes afgeleid van:
- het Latijnse scorbutus (‘scheurbuik’);
- het werkwoord schomperen, een nevenvorm van schamperen (‘schamper lachen’, ‘spotten’);
- het werkwoord schompen, een oude nevenvorm van schimpen;
- van een dialectwoord voor schuim; als een paard zich erg inspant, komt er schuim op zijn hals en lijf.
In het Westfries Woordenboek (1984) staan de uitdrukkingen z’n eigen ’t skompes frete en z’n eigen ’t skompes lache. De auteur vermoedt dat het Bargoens, de geheimtaal van dieven en landlopers, waarin veel Jiddische elementen voorkomen, eraan ten grondslag ligt. De Bargoense woordenboeken vermelden schompes echter niet.
Meer lezen
- Marc De Coster, Woordenboek van Populair Taalgebruik (2020-2025)
- ‘Je wilt niet weten wat ik je toewens’, Ewoud Sanders in Raster, 2005-2006
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!