Wat betekent iets met argusogen bekijken en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Iets met argusogen bekijken of volgen betekent ‘iets wantrouwend bekijken’, ‘iets nauwlettend in de gaten houden’.

Deze uitdrukking gaat terug op de Griekse mythologie. Daarin komt een reus voor met honderd ogen over zijn hele lichaam. Zijn naam was Argus. In het Grieks: Argos Panoptes; panoptes betekent ‘die alles ziet’. Doordat hij overal ogen had, zag Argus inderdaad álles. Toch liep het niet goed met hem af: hij werd gedood door Hermes, de zoon van Zeus.

De mythe van Argus

Zeus had een verhouding met Io, een priesteres. Zijn vrouw Hera vermoedde dat en veranderde Io in een koe. (In een iets andere variant van deze mythe veranderde Zeus Io zélf in een koe om haar voor zijn vrouw te verbergen. Hera vroeg toen aan Zeus de koe als geschenk.) Hera vroeg Argus om Io te bewaken, omdat ze ervan uitging dat hem niets zou ontgaan. Zeus vroeg aan zijn zoon Hermes de koe te stelen, maar dit plan werd verraden. Toen nam Hermes de gedaante van een herder aan. Het lukte hem Argus in slaap te spelen met heel mooi fluitspel. Hij doodde Argus en bevrijdde Io. Hera plantte alle ogen van Argus op de staart van haar lievelingsvogel, de pauw.

Voor wie wil weten hoe het verhaal afliep: Hera bleef Io (die nog steeds de gedaante van een koe had) kwellen. Dat deed ze door een horzel op haar af te sturen, die haar overal volgde en telkens stak. Om aan die pijniging te ontkomen zwierf Io lang over de aarde rond. Zeus smeekte Hera een einde aan Io's beproeving te maken en uiteindelijk gaf Hera haar in Egypte haar vroegere gedaante terug. Io werd vervolgens moeder van Zeus’ zoon Epaphus, die koning van Egypte werd en Memphis stichtte.

Verband met argwanend?

Met argusogen heeft trouwens niets te maken met argwanend. Daarin is arg een variant van erg. Wanen betekende vroeger ook ‘menen, denken, vermoeden’. Argwanend betekent dus letterlijk iets als ‘het slechtste denkend’.

Waarom argusogen, met kleine letter?

In de uitdrukking iets met argusogen bekijken is de eigennaam Argus op de achtergrond geraakt. Argusogen betekent in het algemeen ‘oplettende blik’. Als een eigennaam helemaal ‘verdwijnt’ omdat het een woord met een algemene betekenis heeft gekregen, is de kleine letter goed. Elders op deze website staan meer voorbeelden van eigennamen die hun hoofdletter verliezen.