Wat betekent hand-en-spandiensten verrichten en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Hand-en-spandiensten verrichten betekent ‘allerlei (losse) werkzaamheden uitvoeren’, ‘allerlei (vaak kleinere) klussen doen’.

Oorspronkelijk waren hand-en-spandiensten een vorm van belasting in natura. Handdiensten waren werkzaamheden die je met de hand (schop, spade, enz.) kon verrichten, en spandiensten waren de werkzaamheden waarvoor je een paard of een span paarden nodig had.

Hand-en-spandiensten waren in feite een soort belastingen in natura. De plaatselijke overheid kon tot in de negentiende eeuw van ingezetenen vragen om bijvoorbeeld te helpen bij het maken, onderhouden of herstellen van wegen en dijken. Bij handdiensten ging het om handenarbeid en bij spandiensten moesten ze een paard meebrengen. Ook een landheer vroeg dit soort diensten van zijn pachters.

Spelling hand-en-spandiensten

Hand- en spandiensten werd vroeger met maar één streepje geschreven. Dat is logisch, omdat het echt om verschillende diensten ging. Het streepje achter hand gaf aan dat diensten was samengetrokken. Tegenwoordig komt hand-en-spandiensten alleen nog figuurlijk voor in de betekenis ‘klusjes’. Het is daardoor een onlosmakelijk geheel geworden, net als kunst-en-vliegwerk.