Wat betekent ‘De berg heeft een muis gebaard’ en waar komt dit spreekwoord vandaan?

‘De berg heeft een muis gebaard’ kun je zeggen als er eerst hoge verwachtingen waren gewekt, waarna het resultaat weinig bleek voor te stellen. Een hoop drukte om niets dus, veel geschreeuw en weinig wol.

Dit spreekwoord komt uit een fabel van Phaedrus, een Romeinse schrijver uit de eerste eeuw na Christus. In de fabel Mons Parturiens (‘De barende berg’) wordt verteld dat op een keer een berg moest bevallen (alsof het de gewoonste zaak van de wereld is – misschien moeten we denken aan een vulkaanuitbarsting of een lawine). De berg begon geweldig te beven en iedereen keek vol schrik en spanning toe. Toen alles weer rustig was, bleek dat de berg alleen maar was ‘bevallen’ van een muis. (Ook hier wordt verder niets over vermeld – misschien kwam er een muisje uit de berg gehuppeld?) Phaedrus zegt daarna dat deze fabel van toepassing is op iemand die grote bedreigingen uit, maar uiteindelijk niets doet.

De Romeinse dichter Horatius verwees naar deze fabel toen hij schreef: parturiunt montes, nascetur ridiculus mus – ‘de bergen zijn in barensnood; er zal een lachwekkend muisje uit komen’. Horatius gebruikte de fabel van Phaedrus als onderdeel van zijn advies aan schrijvers om een verhaal in simpele (niet-bombastische) woorden te beginnen.

Kees Stip maakte met dit spreekwoord in het achterhoofd het volgende gedichtje:

Op een muis

Een muis, op zoek naar kruimels kaas,
kroop in de baard van Sinterklaas.
“Wel eerder”, sprak de Sint bedaard
“werd door een berg een muis gebaard.
Maar dit is wonderlijk, bij Zeus:
Hier bergt zowaar een baard een muis.”