Page 23 - OnzeTaal_sept2020_HR

“Framing is een kwestie van je taal slimmer inzetten.
Hoe vertel je je boodschap zo dat mensen deze wél willen
horen? En welke waarde benadruk je in je verhaal zodat
mensen minder weerstand ervaren en ontvankelijk wor-
den voor de inhoud?”
Sarah Gagestein
INVALIDE
Sarah Gagestein (1986) studeerde Communi- Welke frames zie jij in de coronacommunicatie
catie- en Informatiewetenschappen in opduiken?
Utrecht en Japans en Retorica en Argumenta- “Allereerst: er is geen heilig frame dat alle communica-
tie in Leiden. Ze richtte in 2010 haar bedrijf tieproblemen oplost. Maar de verhalen van de macho-
Taalstrategie op, en publiceerde drie boeken leiders van onze tijd, Trump, Bolsonaro en Johnson,
bij uitgeverij Haystack: Denk niet aan een roze verbazen me wel: zij zetten vol in op het oorlogsframe.
olifant. De psychologie van onzichtbaar overtui- In dat verhaal moeten we ons tot de tanden toe bewape-
gen met framing (2014), met Job Boersma nen, de strijd aangaan en het virus overwinnen! Die
Harder praten helpt niet. Zeven ongehoord goede oorlogsmetaforen met ‘fear appeals’ zijn geschikt om
strategieën om wél te overtuigen (2015) en met urgentie te kweken, maar passen niet goed bij wat we
haar collega Jolijn Mes Word meesterframer. concreet van de mensen vragen. Het thuisblijven en
De complete handleiding framing voor iedereen afstand houden voelt niet als een gezamenlijke strijd
die iedereen wil overtuigen (2019). tegen het virus. Ben je een soldaat als je anderhalve
meter afstand houdt in de supermarkt? En elke dag dat
er coronaslachtoffers vallen, ben je dan de strijd aan het
verliezen?”
“Premier Rutte en minister De Jonge gebruiken ge-
lukkig andere frames. Mijn favoriet is: het virus is als
een waterdreiging en wij zijn de dijk. Elk stukje van de
dijk doet ertoe. Alle zeventien miljoen Nederlanders
spelen een rol in het tegenhouden van het virus. Ook
het verhaal van de intelligente lockdown biedt ons een
handelingsperspectief waarin een vleiend beroep op
onze verstandigheid gedaan wordt.”
In Onze Taal is het jaarthema ‘schurende taal’, taal die
mensen buitensluit. Wat heeft framing met schurende
taal te maken?
“Als je discussieert over gevoelige onderwerpen, merk
je het direct: elk woord is beladen. Je hebt een doel voor
ogen met je woorden en tot je schrik blijken mensen er
een heel andere boodschap uit te halen. In het vorige
“Elk woord is beladen” het feit dat je in je verhalen altijd gebruikmaakt van ken. Dat woord is ongetwijfeld bedoeld als neutrale
nummer van Onze Taal werd het woord invalide bespro-
term, maar er klinkt voor sommige luisteraars ook een
‘frames’. Frames? Gagestein: “Een frame is een verhaal waardeoordeel in mee, waarbij de waarde afhankelijk is
met bijbehorende woorden dat tussen de regels door de van lichamelijke capaciteiten. Lastig. Jij bedoelt er niks
lezer of luisteraar meegeeft hoe hij de werkelijkheid –
dus de inhoud – moet interpreteren. Een mooi frame
doet zijn overtuigingswerk onzichtbaar, op zo’n manier “Als taal bij te veel mensen
dat het niet eens voelt als een overtuigingspoging.”
“Zo kan een nieuwsbericht over boerenprotesten de schuurt, verzin dan nieuwe
gebeurtenissen neerzetten als ‘verzet tegen verstikken-
de klimaatmaatregelen’ of juist melden dat ‘de boeren woorden.”
niet inzien dat zij een nieuwe manier van werken nodig
hebben om toekomst te hebben’. Het zijn twee compleet
verschillende verhalende perspectieven, die met een slechts mee, maar sommigen bereik je dus niet met die
paar woorden invulling geven aan hoe we dit nieuwsfeit taal. Als je hen niet wilt kwetsen en kwijtraken, dan doe
moeten opvatten: wie zijn de ‘good guys’ en wie de je er goed aan te zoeken naar taal die hen beter bereikt.
slechteriken? Zo’n frame maakt één interpretatie van de Hetzelfde geldt voor negerzoen; natuurlijk probeer je
werkelijkheid ineens een stuk zichtbaarder en daarmee daarmee niks lelijks te zeggen, maar in de eerste helft
ook aannemelijker.” van het woord zit wel degelijk een denigrerend woord
Maakt iedereen gebruik van framing of doen alleen verborgen.”
voorlichters, spindoctors en politici dit?
“Politici hebben framing bovenop in hun gereedschaps- VLEUGELS
kist liggen. Maar iedereen framet. Ook de Onze Taal- “Neutrale termen bestaan niet. En je kunt het ongetwij- ONZE TAAL 2020 — 9
lezeres die haar partner wil overhalen om toch op feld niet iedereen naar de zin maken, maar als taal bij
vakantie mee te gaan met de schoonfamilie. Frame je te veel mensen schuurt, verzin dan nieuwe woorden.
het dan als een manier om langer op vakantie te kunnen Het is mijn werk om die beladenheid van de woorden te
door de gedeelde kosten? Of zeg je dat je tegen de ver- onderzoeken en te begrijpen welke woorden een bood-
wachtingen in juist meer tijd voor jezelf hebt omdat schap vleugels geven en welke het onmogelijk maken
zij lekker op de kinderen kunnen passen? Welk frame goed over te komen bij bepaalde groepen mensen. Waar-
‘past’, ligt aan de ontvanger: wat vindt die belangrijk?” om dan niet chocozoen in plaats van negerzoen? Taalflexi-  23