Page 8 - OnzeTaal_nov2019_HR

© Wolf Bookings
Ook straattaal heeft dialecten. Een
ervan is het ‘Smibanese’. Het is
vastgelegd in een woordenboek, dat

onlangs een tweede druk beleefde.

VIVIEN WASZINK

Smibanese:

taal uit de Bijlmer

oera, een nieuwe editie van het Smibanese
woordenboek! De eerste druk kwam in 2017 uit
H – toen was het nog een uitgave van Smibanese
University. Wat is Smibanese? “Een dialect binnen het
straattaaluniversum”, lezen we in het voorwoord. De Smib, een ‘multidisciplinair collectief’ uit de Bijlmer (oftewel
meeste straattaal komt uit Amsterdam, en de Bijlmer is ‘Bims’, omgedraaid ‘Smib’).
dan “een plek die voorloopt”. Een van de bijnamen van
de Bijlmer is de ‘Bims’, en als je Bims omdraait, krijg je Balliemang bestaat uit Surinaamse woorden en guap
Smib. Smib is ook de naam van een ‘multidisciplinair is een quasi-Spaans woord voor ‘geld’. Maar ook andere
collectief’ dat rapt, kleren maakt en dus ook woorden- talen komen voorbij; kijk maar naar het (Marokkaans-)
boeken uitbrengt. Doordat er -anese achter Smib is ge- Arabische zehma (‘zogenaamd’), naar swa (‘vriend’) uit
plakt weet je dat het over een taal gaat. het Papiaments en naar het Spaanse dinero (‘geld’). En
het Smibanese bevat natuurlijk ook gewoon Nederlandse
OMKEERTAAL woorden: zesnullen is “een visie die gericht is op het ver-
Omkering speelt een belangrijke rol in het Smibanese. garen van miljoenen” en stoffig is dat iets “niet gaande” is.
Soms gebeurt dat met hele woorden: ams bijvoorbeeld is
het omgekeerde van sma, een woord uit het Sranan dat TWIST
‘meisje’ betekent. In soeloe (van loesoe, bijvoorbeeld in De lemma’s worden netjes toegelicht met een citaat: “Ik
‘Ik ben loesoe’: ‘Ik ben weg’) zijn de lettergrepen verwis- moet rennen voor die comma’s als Forrest Gump”, staat
seld en in tarpen (‘praten’) worden er vrij lukraak wat let- bij het woord comma’s (‘geld’). Er is ook een bescheiden
ters verplaatst. In de Nederlandse jongerentaal is het een plek ingeruimd voor ‘Gezegden’: uitroepen als Kom kwijt
vrij nieuw verschijnsel, maar daarbuiten bestaat het al (‘Kom, we gaan weg’) en Kook iets, een aansporing om
langer. Vooral in kringen van smokkelaars en criminelen iemand tot koken aan te zetten (“Kook iets mang, ik heb
komen die omkeringen voor; in IJmuiden waarschuwden raar honger door die assie [‘hasj’ – VW]”), maar dat kan
vissers elkaar bijvoorbeeld bij het ‘leetsen naf sif’ – het ook iets algemeners betekenen, zoals ‘Doe iets.’
stelen van vis, dus. Het doet ook wel denken aan het De definities zijn vaak grappig en wat losjes geformu-
‘verlan’ in het Frans. Verlan is een spreektalige omkering leerd: bij coolin’ gaat het bijvoorbeeld om “chillen op een
van het Franse woord l’envers, dat onder andere ‘het om- laag pitje”. Aan de andere kant wordt vaak juist ook heel
gekeerde’ betekent. In Frankrijk wordt die omkeertaal al erg geprobeerd om een woordenboekachtige toon aan te
langer gebruikt. slaan. Het woord ap (een omkering van pa) wordt om-
In de Bijlmer wordt deze omkeertalen dus nieuw leven schreven als “man binnen het traditionele gezin die van
ingeblazen – het is het nieuwe hip. origine de helft van de ouderlijke verantwoordelijkheid op
Het boek geeft een mooi overzicht van de jongeren- zich neemt, maar hier in sommige gevallen van afziet”.
en hiphoptaal van dit moment, waarin het Sranan en Het Smibanese woordenboek is een zeer uitgebreid,
het Engels domineren. Je komt al redelijk ingeburgerde gevarieerd én grappig boek, waarin je blijft bladeren.
Surinaamse woorden tegen als waggie (‘auto’) en skeer Een lexicografische kniesoor zou wel wat foutjes in de
(‘blut’), maar ook wat minder bekende als cosoe (‘con-
beschrijvingen kunnen ontdekken, maar ja, “Ik ben meer
ONZE TAAL 2019 — 11 (‘politie’), dat trouwens weer van het Nederlandse woord all the wetenschap”, aldus de hoofdredacteur in het voor-
van het speelse als het gaat om schrijven” en “I ain’t with
doom’, van het Surinaamse woord voor ‘sok’), en skotoe
schout komt. Uit het Engels komen snitch (‘verklikker’),
woord. De woordenlijst is ook prettig overzichtelijk, ge-
basic bitch (“meid die ondanks haar inhoudsloze persoon-
woon oldskool woordenboekstijl, maar dan wel met een
lijkheid en gebrek aan swag [iets als ‘stoerheid’ – VW]
twist: je moet het ook achterstevoren lezen. De woorden
denkt dat ze gaande is”) en sauce (“smeuïg vleugje dat
zijn gelukkig niet achterstevoren gespeld, maar het boek
iemands persoonlijkheid een excentrieke dimensie

Lees iets!
geeft”). Ook vallen nieuwe samenstellingen op die woor-
den bevatten uit verschillende talen: balliemangguap begint bij de z en eindigt bij de a. 
betekent volgens Smib “(bedragen die vergelijkbaar zijn Smibanese woordenboek 2.0 verschijnt in november
8 met) de inkomsten van een voetballer”. bij uitgeverij Pluim.