Page 25 - OnzeTaal_nov2019_HR

DE
VOOR DE KLAS

CRAEMER

SCHOOLVAK NEDERLANDS
Sophie Tak Taaltrauma’s

Herinnert u zich een les die, misschien zelfs e dochter van mijn beste vriendin kreeg on-
ook tot uw eigen verrassing, opvallend goed langs een knipje in haar tongriem. Reden: ze
aansloeg? D kon de letter r niet goed uitspreken en sliste
Na een lessenserie over verhaal- en poëzieanalyse ook lichtjes. De ingreep bracht me terug naar mijn
waarbij ik heel veilig het boek gevolgd had, bedacht ik kindertijd. Ook ik kon de r niet goed uitspreken, en nu
dat het leuk zou zijn om af te sluiten met twee lessen ik zie hoe gemakkelijk dat opgelost kan worden, zou
waarin de leerlingen zelf de regie zouden krijgen. In ik, terugkijkend, al mijn zakgeld hebben gegeven om
tweetallen mochten ze een liedtekst uitzoeken die ze zo’n snelle oplossing voor mijn probleem te hebben
moesten analyseren alsof het een gedicht was. In les gehad. Aanvankelijk vonden mijn ouders het geen
twee konden ze dan het nummer laten horen en hun probleem, dus grepen ze niet in, maar toen ik me in
analyse aan de anderen presenteren. het vijfde leerjaar bewust werd van mijn spraak-
gebrek, drong ik er zelf op aan om logopedie te volgen.
Hoe verliep de les? Het kostte me vijf maanden lessen. Zolang ik de r niet
Enthousiast struinde de klas het internet af, wat in kon uitspreken, zei ik zo weinig mogelijk in de les en
eerste instantie ontaardde in het becommentariëren durfde ik niet meer naar de bakker te gaan omdat ik
van elkaars muzieksmaak. Pas daarna gingen ze goed daar ‘brood’ moest zeggen en dus ook de r moest
naar de uitgekozen teksten luisteren. uitspreken. Je kunt dus gerust spreken van een taal-
Zoals te verwachten, was de vangst zeer divers. trauma.
Leerling X kondigde vol bravoure aan dat ze de groep Het woord taaltrauma doet me denken aan de welis-
“nu eens zou laten horen wat echte muziek was” en waar lichtere trauma’s die taalkundigen mensen blijk-
verblijdde ons met een nummer van Famke Louise baar graag aanpraten. Zelf doe ik geregeld de eind-
waarin ze tekstueel niet veel verder komt dan redactie van manuscripten, en steeds weer erger ik me
“Vrrroemmm, vrrroemmm.” Leerling Y had ontdekt aan de pietepeuterige regeltjes die ik moet toepassen.
dat ‘Het dorp’ van Wim Sonneveld één grote metafoor In die context las ik een leerzaam stuk van taalkundige
voor het verleden is, en raakte zó geroerd door de tekst Wouter van Wingerden, met als titel ‘“Aantal is enkel-
dat we het lied twee keer hebben beluisterd. Leerling Z voud!” en nog 5 betweterige taalregels die je mag ver-
praatte een kwartier vol over de taalvernieuwing in geten’. Twee van die regels trokken mijn bijzondere
‘Watskeburt?!’ van De Jeugd van Tegenwoordig, wat aandacht: dat een aantal inderdaad alleen gevolgd zou
uiteindelijk leidde tot een vergelijking tussen dat num- mogen worden door een werkwoord in het enkelvoud,
mer uit 2005 en een gedicht van Herman Gorter uit en dat jij en wij beter zijn dan je en we. Ik kan er zelf
1890. nog wel een aantal bedenken: dat ‘jij kunt’ beter is
Niet bij iedereen was de opbrengst even groot. Bløf, dan ‘jij kan’ en ‘jij zult’ beter is dan ‘jij zal’.
Marco Borsato en dat ene Nederlandstalige lied van De auteurs van de manuscripten waarvan ik de
Racoon bleken favoriet, en de stijlvondsten werden eindredactie doe, bellen me weleens verbaasd met de
even plichtmatig genoteerd als de antwoorden op de vraag of dat werkelijk taalfouten zijn, en vooral: ze
opdrachten uit het boek. Toch ontstond er iets bijzon- excuseren zich ervoor. Zelf durf ik dan amper te zeg-
ders, vooral tijdens het luisteren naar de muziek. gen dat ik me schaam omdat ik die ‘fouten’ heb ver-
Weten dat je samen luistert naar woord en klank bracht beterd, omdat ik ze, net als Van Wingerden, geen fou-
een zekere geladenheid het klaslokaal binnen. Dat ten vind. Idem voor de constructie uit de vorige zin:
maakte de lessen tot een boeiende en bovenal erg durven te. Ook hier geldt de onzinnige regel dat durven
vrolijke ervaring. altijd door te moet worden gevolgd. Waarom zou ‘Ik
durf amper zeggen’ slechter zijn dan ‘Ik durf amper te
zeggen’?
Sophie Tak (43) is docent Het wordt tijd om taalgebruikers van hun taal-
Nederlands aan het Aventus trauma’s te verlossen. Een eerste stap zou het boek
Lyceum in Apeldoorn (vavo). kunnen zijn dat Van Wingerden twee jaar geleden
In het voorjaar van 2020 schreef: ‘Maar zo heb ik het geleerd!’
verschijnt haar debuutroman
ONZE TAAL 2019 — 11
Phineas’ feest bij Ambo|
Anthos uitgevers. ANN DE CRAEMER

25