Page 18 - OnzeTaal_nov2018.indd

“Des te

opvallend ”
opvallend ”

Een nieuw leven voor een oude naamvalsvorm
Een nieuw leven voor een oude naamvalsvorm

Wat doet een taalkundige als hij zich weinig of niets herinneren. Dat is natuurlijk onzin.
bij een grote schrijver iets leest Bedoeld is enkel: ‘Maar ik wel.’ Er is een tegenstelling,
maar geen oorzakelijk verband.
wat toch écht ongrammaticaal Een goede toepassing van des te, naar mijn idee,
lijkt? Eerst lang twijfelen, en dan: hebben we in:
analyseren natuurlijk! Wil er niemand nog een beetje pudding? Best, dan
heb ik des te meer.

JOOP VAN DER HORST Hier zegt de spreker dat hij zelf méér pudding heeft als
Illustratie: Matthijs Sluiter de anderen het aanbod afslaan. Het des te van de tweede
zin legt verband met de eerste zin, en wel zodanig dat
we de oorzaak van die tweede zin moeten zoeken in de
D e eerste paar zinnen in Achteraf, een postume DUBBELOP
eerste zin.
bundel teksten van Karel van het Reve
Verwonderlijk is het natuurlijk niet dat des te niet meer
(1999), luiden:
Morgen wordt koningin Beatrix vijftig jaar. Van die goed begrepen wordt. Het woordje des is van huis uit een
tweede naamval oftewel genitivus van die of dat, en een
eenendertigste januari 1938 zal menige lezer zich tweede naamval was vroeger bij uitstek een verband-
weinig of niets herinneren. Ik des te meer. legger. Bijvoorbeeld met de betekenis ‘daardoor’, zoals
in Bredero’s Treur-spel van Rodd’rick ende Alphonsus, uit
Het gaat me om die derde zin, met des te. Ik vind dat een begin zeventiende eeuw:
onjuist gebruik van des te, wat ik jaren geleden ook al
eens in de krant uiteengezet heb. En eigenlijk vind ik dit Ha, schoone waarde Vrouw! U schoonheyt my
gebruik van des te nog steeds niet goed. bekoort, des lóóp ick achter straat verliefd, vergeckt,
verdoort [= verdwaasd] .
MEER PUDDING
Naar aanleiding van mijn krantenstukje van toen heb- Maar al eeuwenlang worden die oude genitieven uit onze
ben verschillende mensen mij aangesproken of brieven taal opgeruimd, en we hebben steeds minder gevoel voor
geschreven. Allemaal mensen die het niet met me eens de betekenis ervan. Des te is een versteende uitdrukking.
waren. Volgens hen was dit gebruik van des te prima. Doordat menigeen de betekenis niet meer duidelijk er-
Maar daar trek ik mij niets van aan.
vaart, zie je nu dat men vaak de combinatie maakt met
ONZE TAAL 2018 — 11 zin afkomstig is van Karel van het Reve. Ik ga niet zo ver vaarlijker. Oorspronkelijk is dat dubbelop: des te gaf im-

daardoor: daardoor des te moeilijker, daardoor des te ge-
Wat wél voor twijfel zorgt, is de overweging dat deze
als Maarten Biesheuvel, die Karel van het Reve als god
mers al het oorzakelijke verband aan. Maar de frequente
beschouwde, maar ik vind wel dat hij een van onze aller-
beste stilisten is geweest. Voorzichtigheid is geboden als
je een zin van hem wilt afkeuren.
Ik besef dat de taal me door

Volgens mij zit het zo: des te suggereert hier dat er
oorzakelijk verband is tussen Van het Reves duidelijke
herinnering en het feit dat menige lezer zich weinig of de vingers glipt en één of
niets herinnert. Alsof Van het Reves herinnering er be-
18 ter van wordt of zich zelfs vermeerdert doordat anderen twee stations verder is dan ik.