Page 17 - OnzeTaal_nov2018.indd

‘Ik heb nul banaan’

Je zegt ‘twee bananen’, en ‘één banaan’,
maar achter nul komt dan opeens weer
een meervoud: ‘nul bananen’. Vreemd.

Hoe zit dat?

MARC VAN OOSTENDORP
Illustratie: Matthijs Sluiter

oe langer je erover nadenkt, hoe vreemder het
woord nul wordt. Wat moeten we ons bijvoor-
H beeld precies voorstellen bij ‘nul bananen’?
Wat is het verschil met ‘geen bananen’? Waarom zeggen
we ‘Ik heb nul bananen’, en klinkt ‘Ik heb nul banaan’
vreemd? Wat moet dat meervoud daar?
De Taaladviesdienst van Onze Taal gooit op de website
de handdoek in de ring over die laatste vraag: “Taal en
logica hebben soms weinig met elkaar te maken.” In het
recente, duizenden pagina’s tellende naslagwerk The - Geen mens zou dat doen.
Syntax of Dutch wordt de kwestie niet eens genoemd. - Geen mensen zouden dat doen. (uitgesloten)
- Nul mens zou dat doen. (uitgesloten)
AFTELLEN - Nul mensen zouden dat doen.
Kennelijk betekent de meervoudsvorm bananen: ‘een of
andere hoeveelheid vruchten van de bananenboom, het Er zijn bovendien constructies te bedenken waarin tel-
maakt niet uit hoeveel’. Alle bananen op de wereld wor- woorden als nul (of drie) wel passen, maar geen veel min-
den door dat woord aangeduid, zonder onderscheid, en der goed klinkt:
vervolgens tel je af tot de hoeveelheid die door het voor-
afgaande telwoord wordt aangegeven. De enkelvoudige - Roodkapje heeft haar grootmoeder drie keer bezocht.
vorm banaan doet daarentegen iets bijzonders: je stelt - Roodkapje heeft haar grootmoeder nul keer bezocht.
je niet alle bananen voor, maar neemt één individueel - Roodkapje heeft haar grootmoeder geen keer / geen
exemplaar in gedachten. keren bezocht. (vreemd)
Wanneer je over ‘nul bananen’ spreekt, denk je ken-
nelijk niet aan die ene banaan, maar aan een berg bana- ONTKENNING
nen. Alleen tel je er daar dan nul van af. Het Nederlands Een ander verschil tussen de twee woorden doet zich
is ook niet de enige taal die dat doet, ook in het Engels, voor bij woorden als hoeven, die een ontkennend woord
Duits, Frans en Italiaans kiest nul een meervoud. elders in de zin vereisen. Je kunt niet zeggen ‘Ik hoef
Het is leerzaam om nul te vergelijken met geen. Nul dat’, maar wel ‘Ik hoef dat niet’ of ‘Niemand hoeft dat.’
bananen en geen bananen betekenen oppervlakkig gezien Geen kan zo’n ontkennend woord zijn, maar nul niet, net
hetzelfde, maar grammaticaal zijn ze verschillend, en zomin als de andere telwoorden:
ons taalgevoel heeft geen enkele moeite met dit ver-
schil. Geen kan bijvoorbeeld, anders dan nul, in sommige - Ik hoef drie mensen te ontvangen. (uitgesloten)
gevallen met zowel een meervoudig als een enkelvoudig - Ik hoef nul mensen te ontvangen. (uitgesloten)
zelfstandig naamwoord gecombineerd worden: - Ik hoef geen mensen te ontvangen.
- Er liggen geen bananen op de schaal. Geen heeft dus kennelijk een ontkennende betekenis,
- Er ligt geen banaan op de schaal. maar nul niet. Waar je met geen bananen ontkent dat er
- Er liggen nul bananen op de schaal. bananen zijn, stel je je bij nul bananen de berg bananen ONZE TAAL 2018 — 11
- Er ligt nul banaan op de schaal. (uitgesloten) voor en begin je te tellen: om op te houden bij nul.
Het is niet waar dat er geen logica achter zit, maar die
GEEN KEREN logica is wel tamelijk ingewikkeld. 
Opmerkelijk genoeg kun je de meervoudsvorm bij geen
soms juist lastiger gebruiken, namelijk als het onder- Dit artikel is deels gebaseerd op ‘On “zero” and semantic
werp vooraan in de zin staat. In dat soort zinnen zijn de plurality’, van Lisa Bylinina en Rick Nouwen, dat verscheen
voorkeuren dus omgekeerd aan die voor nul: in het wetenschappelijk tijdschrift Glossa, september 2018. 17