Page 18 - OnzeTaal_mei2020_HR

tie toen ik hem vertelde over een corrupte douanier die om iets duidelijk te maken over vertelperspectief, is op
tevergeefs had geprobeerd mij geld af te troggelen. Ik zichzelf een gedicht.”
realiseerde me: ja, dat ben ik, die spijker. Ik laat me niet
gek maken.” LEESHONGER
Enthousiast: “Wist je trouwens dat het Berbers het Werd lezen thuis gestimuleerd?
allerhoogste percentage leenwoorden heeft van alle “Nee, maar we hadden een geweldige basisschoolbiblio-
talen, meer dan vijftig procent? De sedimenten van de theek. Een moeder die het zaaltje runde zei: ‘Wist je dat
tijd zitten in de taal, en toch is het geen archeologie; de er buiten nog een veel grotere bibliotheek is?’ Nou, daar
woorden zijn springlevend. Neem ouarta (‘tuin’), een wilde ik wel heen! Thuis op mijn kamertje las ik Roald
erfenisje van het Latijnse hortus. De naam van de munt- Dahl, Thea Beckman, Tonke Dragt, Anne de Vries, de
eenheid dirham komt van het Griekse drachme, en cama Lemniscaat-serie … Mijn ouders vonden het allang best,
want ik was een druk jongetje in een druk gezin; ieder-
“Willem Wilminks dichtcursus een die zichzelf buitenspel kon zetten, werd hogelijk
gewaardeerd.”
Goedenavond, speelman was Waren er leraren die je leeshonger aanmoedigden?
“Meester Bart uit groep zeven gaf me, heel tof, de kin-
een magisch boek.” derboeken van zijn vader. Ik mocht twee dozen mee-
nemen, en nam er uiteindelijk maar één mee, omdat ik
al die weelde niet aankon. Het mooiste was een boek
over een jongensvoetbalclub, een soort All Stars van de
betekent net als in het Spaans ‘bed’. Er zijn ook Arabi- jaren vijftig, met een hoofdpersoon die struggelde om
sche invloeden, maar de Latijnse en Fenicische leen- erbij te horen. Tijdens een schaatstocht waren ze voort-
woorden zijn het interessantst.” durend met hun ‘joppers’ in de weer. Dat woord jopper
Waarom? heeft zich toen in me gebrand.” Benali grijpt zijn tele-
“Je hebt de neiging om te denken dat je taal uniek is, foon en toont me een marineblauwe jas met rits. “Dat
opzichzelfstaand. Maar na het lezen van een boekje van was toen hét kledingstuk dat iedere stoere jongen moest
een Berberlinguïst moest ik toegeven dat het idee van hebben.”
een nationale taal iets was dat vooral in mijn hoofd zat. Literatuur, radio, televisie … welk genre ligt het
Het heeft met een behoefte aan uniciteit te maken, maar dichtst bij jou?
is nergens op gebaseerd. En daarmee zijn we terug bij de “Abdelkader Benali. Gespecialiseerd in meerdere stijlen.”
veronderstelling dat het Nederlands niet geschikt voor Grijnzend: “Ik citeer nu het motto van de Afrikaanse
literatuur zou zijn.” Het is even stil. “Ik merk dat ik er band Baobab.”
emotioneel van word.” Wat leerde je van Jan Wolkers, Anna Blaman en Harry
Mulisch, enkele schrijvers die centraal stonden in
SUSKE EN WISKE je televisieprogramma Benali boekt van enkele jaren
Wanneer ontstond je liefde voor taal? terug?
“Toen ik ontdekte dat de taal ambigu kan zijn. Dat wat je “Van Wolkers het barokke taalgebruik, met het gevaar
leest niet altijd is wat er staat. Daar begint de taalont- van gekunsteldheid; zijn latere boeken gaan daaraan ten
wikkeling: een computer kan in taalkundig opzicht alles onder. Maar wanneer Olga in Turks fruit aan een hersen-
wat een vierjarige kan, maar er komt een moment dat
een kind verder gaat. Ik herinner me nog goed hoe ik na
het lezen van een Suske en Wiske-strip over het Beleg van
Antwerpen, nog getekend door Willy Vandersteen, door Pierre Kemp en Willem Wilmink
de Tweede Middellandstraat in Rotterdam-West liep. Het
verhaal had me allerlei nieuwe woorden geleerd, zoals De keuzetekst van Abdelkader Benali:
beleg, belegering en katapult; strips zijn enorm belangrijk
voor mijn taalontwikkeling geweest. Maar goed, boven ZOMERMIDDAG
een snackbar in die Tweede Middellandstraat las ik:
‘Hier vers belegerde broodjes’. Ik knipperde een paar De mens wordt groter en het land wordt kleiner.
keer met mijn ogen en las toen wat er werkelijk stond: Het gaat naar de middag en de zon
‘vers belégde broodjes’. Maar belegerd was natuurlijk is de hevigste man in de streek en tussen de bomen
veel mooier.” waar twee roodgeruite jongedochters komen
Patatje oorlog … en gaan naar de stad.
“Ha, zie je …! Bij jou begint die trein ook meteen te lo- Ze hebben haar hoeden van het hoofd genomen
pen. Die vergissing was een belangrijk moment in mijn en zeggen elkander dat.
taalontwikkeling; je leest wat je dénkt dat er staat, van-
uit een andere bron. Ik merkte dat ik die verwarring leuk Pierre Kemp
vond. Die verwarring kwam ik ook tegen in een van de Willem Wilmink schreef hier in zijn schriftelijke cursus dich-
ONZE TAAL 2020 — 5 de hand van gedichten en liedjes dingen uitlegt over Op heldere zomermiddagen, als alle nevels zijn opge-
teksten die beslissend voor mij waren: Goedenavond,
speelman, een dichtcursus waarin Willem Wilmink aan
ten Goedenavond, speelman (1987) over:
versvorm en metrum. Ik snapte daar als elfjarige weinig
trokken, lijkt alles bedrieglijk dichtbij. Een boerderij die
van en toch was het een magisch boek, mede door de
je in een kwartiertje lopen dacht te kunnen bereiken, is
prachtige illustraties van Waldemar Post. Het was een
eerste kennismaking met het ámbacht van de literatuur.
een beetje opgeheven, want perspectief is niet alleen een
Wilminks interpretatie van de eerste zinnen van Pierre
kwestie van lijnen, maar ook van kleur. Een boer staat
Kemps raadselachtige gedichtje ‘Zomermiddag’ weer- na dat kwartier nog net zo ver weg. Het perspectief lijkt
spiegelt iets van die magie. Die metafoor van zo’n boer rustig te praten met een boer vijftig meter verderop.
18 die praat met een boer die vijftig meter verderop staat,