Page 14 - OnzeTaal_mei2020_HR

TAALLOKET TAALADVIESDIENST

VRAAG VAN DE MAAND

THUISWERKEN OF
THUIS WERKEN?

In maart kregen steeds meer mensen de
opdracht om thuis te werken. Dat riep
de vraag op: is het thuiswerken of thuis
werken?

In de specifieke betekenis ‘thuis betaald
werk verrichten’ is thuiswerken de beste
keus: ‘We moeten noodgedwongen thuis-
werken.’ Het staat in die betekenis als één Illustratie: Matthijs Sluiter
woord in de hedendaagse woordenboeken.
Grammaticaal gezien is thuis werken ook
te verdedigen. Thuis is namelijk een bij-
woord, dat als bepaling van plaats in de zin
kan fungeren. Zo’n bepaling van plaats wordt
meestal niet aan het bijbehorende werkwoord vast
geschreven, ook als ze uit maar één woord bestaat. NIEUW OP ONZETAAL.NL
Vergelijk deze zinnen: ‘We moeten hier werken’,
‘We moeten ergens werken’, ‘We moeten buitens-
huis werken.’ Daarin zijn hier, ergens en buitenshuis VIDEOGEBELD/GEVIDEOBELD
ook bijwoorden die als bepaling van plaats fungeren. Het voltooid deelwoord van videobellen is gevideobeld. Ver-
Waarom is thuiswerken volgens de naslagwerken gelijkbare gevallen zijn internetbankieren - geïnternetbankierd
dan een samenstelling? Daar ligt geen echte spel- en schuimbekken - geschuimbekt. Het gaat hier om samen-
lingregel aan ten grondslag. Er zijn wel regels voor gestelde werkwoorden met een zelfstandig naamwoord als
het al dan niet aan elkaar schrijven van combina- eerste deel.
ties van zelfstandige naamwoorden, maar niet voor Maar er zijn ook samengestelde werkwoorden van dat
combinaties van bijwoorden en werkwoorden. Wel type waarbij ge- niet vooraan komt, maar in het midden:
zegt de leidraad van het Groene Boekje: “Woord- paardrijden - paardgereden, lesgeven - lesgegeven, ademhalen -
combinaties die vaak voorkomen in ons taalge- ademgehaald.
bruik, krijgen gemakkelijker de status van samen- Op onze website gaan we in op de patronen die hierin te
stelling dan zeldzame combinaties”, met als voor- herkennen zijn: www.onzetaal.nl/videobellen.
beeld onder meer pianospelen versus marimba
CORONA(VIRUS): HOOFDLETTER?
Waarom is thuiswerken De woorden corona en coronavirus zijn met een kleine letter,

volgens de naslagwerken net als andere aanduidingen voor ziektes, virussen, syn-
dromen en dergelijke: griep, malaria, rodehond, ebolavirus,
dan een samenstelling? norovirus, enz.
Een hoofdletter komt wel voor als de aanduiding een

aardrijkskundig bijvoeglijk naamwoord bevat: Mexicaanse
griep, Engelse ziekte. Ook de naam van de ontdekker krijgt
spelen. In de praktijk is piano + spelen een gang- een hoofdletter in constructies als ziekte van Pfeiffer en syn-
baardere combinatie dan marimba + spelen, en droom van Asperger – maar in de verkortingen pfeiffer hebben
daarom is het aan elkaar gegroeid tot één woord. of aspergersyndroom niet.
Er zijn veel combinaties met thuis die in de Meer uitleg: www.onzetaal.nl/corona.
praktijk vaak voorkomen. Als er dan ook nog een
duidelijke klemtoon op thuis ligt, ontstaat al snel HOU JE SJAKES
ONZE TAAL 2020 — 5 inmiddels dan ook in de naslagwerken, zoals thuis- sjakes houden betekent ‘zich rustig houden’, of ook wel ‘zich
de neiging om ze aan elkaar te schrijven. Enkele
tientallen van dat soort samenstellingen staan
‘Hou je sjakes en blijf voorlopig binnen!’ De uitdrukking zich
bankieren, thuisbezorgen, thuisblijven, thuiskomen,
stilhouden, niet willen opvallen’.
Sjakes verwijst naar Jakus, een personage uit een Vlaamse

thuiswinkelen en thuiszitten – en dus ook thuis-
werken.
klucht uit 1645. Deze Jakus moet zich verstoppen en een tijd
Dat thuiswerken zich ook in grammaticaal op-
ontdekking. Zijn naam verwijst waarschijnlijk naar de Franse
zicht als één woord kan gedragen, is onder meer te
uitdrukking faire le Jacques: ‘zich van de domme houden’, ‘de
zien aan een zin als deze: ‘We zijn al weken aan het doodstil blijven zitten. Hij houdt zich rustig uit angst voor
thuiswerken.’ Zo’n zin is prima te vormen, terwijl clown uithangen’.
14 ‘We zijn al weken aan het hier werken’ niet kan. Meer uitleg: www.onzetaal.nl/sjakes.