Page 15 - OnzeTaal_mei2020_HR

Wilt u direct antwoord op een taalvraag? Bel dan 085 - 00 28 428. HOE LEG JE DAT UIT?
Ook via Twitter (@onzetaal) en WhatsApp (06 - 39 86 19 91) krijgt u
snel antwoord. Zie voor andere mogelijkheden www.onzetaal.nl/taalloket.
Als je Nederlandse les geeft aan anderstaligen (NT2’ers), kom je
soms kwesties tegen waarvan je je afvraagt: hoe leg ik dat uit?

VERSCHUIVENDE NORMEN HUN BAAN/BANEN
‘Door de corona-maatregelen dreigden veel mensen hun
Wat is goed taalgebruik en wat niet? Die grenzen zijn voortdurend baan/banen te verliezen.’ In zo’n zin is het enkelvoudige
in beweging. baan de beste keus, ook al hebben al die mensen samen
natuurlijk meerdere banen. Het meervoud is grammati-
caal gezien niet echt fout, maar in het Nederlands ge-
POSITIEF TESTEN bruik je in zulke zinnen nu eenmaal een enkelvoud; het
‘Johnson test positief op corona’, schreven verschillende media meervoud kan de indruk wekken dat ieder mens meer
in maart over de Britse premier. Niet iedereen vindt dat gebruik dan één baan dreigde te verliezen.
van testen goed Nederlands. Vergelijkbare zinnen zijn:
De combinatie positief testen (of negatief testen) is relatief
jong. Ze komt sinds de jaren 1990 voor. Aanvankelijk gebeurde - De leraren geven les via hun laptop.
dat veelal in berichten over dopinggebruik of over een ziekte of - Alle kinderen hadden hun webcam uitgezet.
virus: ‘Ze testte positief op doping’, ‘Hij testte positief op hiv.’ - Beide mannen hadden een mondkapje op.
Testen wordt van oudsher met een lijdend voorwerp gecom-
bineerd: je test iets of iemand. Het is dan een overgankelijk Je gebruikt dus een enkelvoud, ook al gaat het in totaal
werkwoord. In ‘Hij test positief’, zonder lijdend voorwerp, is het om meerdere laptops, webcams en mondkapjes. Het
onovergankelijk. Zeer waarschijnlijk is dit gebruik overgenomen spreekt voor zich dat iedere leraar een eigen laptop
uit het Engels. Om die reden, en omdat het een nieuwe ontwik- heeft, elk kind een eigen webcam en elk van beide
keling was, werd positief testen in eerste instantie niet bepaald mannen een eigen mondkapje, en niet dat de leraren
breed omarmd. samen één laptop hebben, de mannen samen één
Maar gaandeweg raakte het steeds verder ingeburgerd. Dat is mondkapje, enz. Als expliciet bedoeld is dat iedereen
wel verklaarbaar: het is niet ongewoon dat een werkwoord dat daadwerkelijk met meerdere exemplaren te maken
van oudsher overgankelijk is, ook op een onovergankelijke ma- heeft, is het meervoud juist wél nodig: ‘De leerlingen
nier kan worden gebruikt: ‘Het boek leest lekker’, ‘Deze kleuren hebben hun schoolboeken hard nodig.’
combineren mooi’, ‘Die apparaten verkopen goed’, enz. Zo be-
zien past ‘Hij testte positief’ dus wel degelijk in ons taalsysteem. Zie ook www.onzetaal.nl/taaladvies/maag.
Sinds 2015 staat het onovergankelijke gebruik van testen, Welke kwesties komt u vaak tegen in uw
vooral in combinatie met positief en negatief, ook in Van Dale. NT2-lessen? En hoe legt u ze uit? We horen
We kunnen het dus tot de Nederlandse woordenschat rekenen – het graag via taaladvies@onzetaal.nl.
hoe lelijk sommigen het nog steeds ook vinden.

WAT ZEGGEN ZE WAAR?

Over regionale verschillen in Nederland en Vlaanderen.
‘GEZONDHEID!’ OF IETS ANDERS?

Wat zeg je als iemand in je gezelschap Nederlandse clichégrapje ‘Morgen Illustratie: Karin Nas-Verheijen
niest? Dat vroegen we onze volgers op mooi weer!’ (bij drie keer niezen).
Twitter en Facebook. Volgens de etiquette is het
Bijna driekwart zegt ‘Gezondheid!’, van oudsher trouwens juist net-
zowel in Nederland als in België. Wat er ter om helemaal niets te zeggen.
daarnaast wordt gebruikt, verschilt per Dat was dan ook het antwoord
regio. Het kaartje hiernaast geeft er een van een enkeling: niets.
beknopt overzicht van. Omdat ‘Gezond-
heid!’ overal veruit de gebruikelijkste Met dank aan Miet Ooms
nieswens is, hebben we die weggelaten. van Taalverhalen.
Een paar opmerkingen: ‘Proost!’ is
typisch Nederlands, maar voor veel
mensen wel wat informeel. Sommige
Vlamingen hebben op school ‘U niest’
leren zeggen. ‘God zegent/zegene je/u’
wordt vooral gebruikt door katholieke ONZE TAAL 2020 — 5
ouderen, met name in België. Sommige santé
nieswensen kwamen zó weinig voor dat
we ze niet op het kaartje hebben gezet, sûnens
zoals ‘Bless you!’, ‘Gesundheit!’ en het proost
u niest
15
God zegent/
zegene je/u