Page 10 - Onze Taal _mei2019_HR

Bij de uitspraak van woorden komt Maar voordat we de media weer van alles de schuld
de klemtoon weleens ergens anders geven: het komt ook in gewone spreektaal voor, bijvoor-
beeld in vergaderingen en presentaties. En in de trein.
te liggen (‘ópenbaar’, ‘dóminant’), Daar riep een stem om: “Vergeet niet uit te checken als
maar ook binnen zinnen gaat het u overstapt naar een andere vervóérder”, in plaats van
‘een ándere vervoerder’. En als ik bel omdat ik mijn dag-
geregeld mis. “Hebt u de verkeerde blad niet in de brievenbus vind, vraagt een ingeblikte
vrouwenstem: “Is uw kránt niet bezorgd of hebt u de
kránt ontvangen?” verkeerde kránt ontvangen?” Logisch zinsaccent?
Bijzaak! Zie maar dat u de boodschap uit de woordenbrij
filtert.
FRENS BAKKER Waar zou het aan liggen, die steeds raarder wordende
Illustratie: Matthijs Sluiter. zinsaccenten? Ik denk aan de vervlakking van onze
spreektoon. Om niet helemaal als een robot te klinken,
moet er tegen het eind toch nog een piekje in – zo zal de
onbewuste gedachte zijn.

ls afronding van het nieuws hoor ik een nieuws- 2 VOOR 12
lezer stelselmatig zeggen: “Tot zover het NOS Was het vroeger beter? Ja! Luister maar eens naar
A Journaal, met als belangrijkste níéúws …” Goh, oud-nieuwslezer Joop van Zijl, die tot voor kort de tek-
denk ik als ik die enorme klemtoon op het laatste woord sten bij de animatiefilmpjes van de tv-quiz 2 voor 12
hoor, brengt het journaal tegenwoordig ook al nieuws? insprak. Nergens was hij te betrappen op onlogische
Er is in Onze Taal al vaker geschreven over vreemde zinsklemtonen. Idem oud-nieuwslezer Pim Reijntjes,
klemtonen. Meestal ging het dan over het naar voren die niet lang voor zijn overlijden een tekst voor zijn neus
springen van een klemtoon binnen een woord: “de défi- kreeg die hij ruim zestig jaar daarvoor had uitgesproken.
nitieve plannen”, “de ídeale lijn”, “een pólitieke oplos- Die las hij weer feilloos voor. Ook van hedendaagse pro-
sing”. De ‘standwerkersklemtoon’ noemde een lezer
deze klemtoonverschuivingen in de jaren negentig. Maar
ook voorbeelden van een rare nadruk op wóórden in een
zin, zoals in mijn journaalvoorbeeld, kwamen al weleens Het lijkt wel of presentatoren
aan bod.
Mij viel het voor het eerst op in een actualiteiten- steeds vaker zomaar ergens
rubriek. De uitgesproken zin luidde ongeveer (ik accen-
tueer alleen de afwijkende, onlogische klemtoon): een klemtoon leggen.
“Eerst huisvestten de nazi’s er zigeuners, later ook
joodse ménsen.” Het was vooraf opgenomen. Inspreker
noch regie was kennelijk iets opgevallen. Het gevolg:
een grove belediging, ongewild. Alsof Roma en Sinti fessionele sprekers mogen we dit verwachten. Want een
géén mensen zijn. logische zinsklemtoon helpt de luisteraar de tekst snel-
ONZE TAAL 2019 — 5 Het lijkt wel of presentatoren en commentatoren steeds plaatste zinsklemtoon inmiddels een nieuwe functie
ler te begrijpen.
KORT GEHEUGEN
Of loop ik achter en heeft de (te ver) naar achter ge-

gekregen: het (naderende) zinseinde te markeren? Zo ja,
vaker zomaar ergens een klemtoon leggen. Liefst nét
dan gebeurt dat wel met alle risico’s van dien. Want het
iets te ver naar achteren. En zelfstandige naamwoorden
zijn áltijd belangrijker dan bijvoeglijke. Zo hoorde ik in
zou me niet verbazen iemand in alle ernst te horen zeg-
een natuurdocumentaire iets als: “Eerst kwam het grote
paard te voorschijn en pas uren later zagen we het dan
serieus wordt genómen.’ De vrouw voor wulps, de man
voor vies versleten. C’est le ton qui fait la musique.
eindelijk: het kleine páárd.” De inspreker is acteur, een gen: ‘Zij is blij dat ze door de vicevóórzitter nu eindelijk

beroepsspreker. Zou hij last hebben van een kort geheu-
10 gen? Idem de regie?