Page 21 - OnzeTaal_jan2021_HR

REGISTER GUUS MIDDAG

Nieuwe rubriek over opmerkelijk taalgebruik.

Scifi-poëzie

e eerste signalen van een mogelijke vreemde
indringer in ons taalgebied ving ik op via de Illustratie: Studiostoks / 123RF
D poëzienieuwsbrief van Laurens Jz Coster. Daar
las ik op 13 oktober 2020 een merkwaardig gedicht,
geschreven in een voor mij nieuwe taal. Ik begreep het
maar half, maar het raakte me toch, waarschijnlijk juist
door het wat stuntelige, verhakselde idioom. Hier ver-
telde iemand, zoveel maakte ik er wel uit op, over het
blauwe uur: het toch altijd wat geheimzinnige over-
gangsmoment tussen dag en nacht, waarop het licht
anders dan anders is, bláúwer vooral, en waarop er
vreemde dingen kunnen gebeuren:
jounes zeg da er ’ne uur is
på die grensvlies between dag ó nacht
ó da juist da die meeste gebeurt: blauw Voor een verdwaalde vreemdeling kent onze dichter
is dadie tijd ó strange dadie licht verrassend veel moderne begrippen: “amberalerts”,
die stroom o’er jounes steden. somewhere “fake news”, “camelbag”. En ook straattaal: “mattie”,
i halfduister komt verborgen leven na buiten “smekbek”. En populaire cultuur: Destiny’s Child komt
as ’ne weduwe på ’ne oud matras voorbij. Na een tijdje ga je wennen aan zijn taal. “Aver”
’ne man die schrijft met houtvingers klinkt vreemd, maar zou weleens een variant op het
’ne halfblinde die skerptediepte zoekt Duitse aber kunnen zijn. “Os” is vermoedelijk ‘ons’.
“Wi” is dan ‘wij’. “Wi frommel”: ‘wij frommelen’.
In het blauwe uur kan een weduwe naar buiten komen “Die rooiknop” moet wel ‘de rode knop’ zijn. “Hindurch
die haar dagen slijt op een oude matras (“på” is Deens die zwartgaten”: ‘door de zwarte gaten heen’. Het is
voor ‘op’). Of een man die schrijft met houtvingers. Ook niet zo moeilijk om te bedenken wie er bedoeld zijn
dat klinkt geheimzinnig, een beetje luguber ook. Is dat met “pentagondomvolk”. En hoe iemand kijkt als hij
een zombie, een dode die met zijn stijve dode vingers “kaksomber” kijkt. Zo begin je naarmate de ruimte-
uit zijn houten doodskist komt gekropen? En geldt dat zang vordert steeds meer gevoel te krijgen voor de
ook voor die halfblinde in de slotregel, die nu op de ma1/4ox’iaanse woordvormen, met mooie neologismen
grens van licht en donker zijn weg probeert te vinden als “ruigsneeuw”, “jaagdrang” en “goudhaarskijnsels”.
(“skerptediepte zoekt”)? En voor de beeldspraak. Vlinders zijn “veelkleurwonder-
Vreemd, nieuw, dit wonderlijke taalmengsel, uit een dieren”. Onze aarde is in de ogen van deze buitenaardse
andere, nog niet helemaal begrepen wereld – met de bezoeker een “rondsteenklomp”.
aantrekkingskracht van het frisse en onbekende. Voor-
alsnog was dit een ulo, een ‘unidentified language PREDIKER
object’. Uit de bronvermelding begreep ik dat het mee- Het is altijd een prettige sensatie om vertrouwd te raken
gekomen was met een ufo die onlangs per ongeluk in met een vreemde taal. Is het ook sensationele poëzie?
onze streken was beland. Aan boord was een alien die Dat weet ik nog niet helemaal. Het is vooral wonderlijk
zijn waarnemingen had neergelegd in een serie gedich- en vreemd. In zijn meer lyrische momenten is onze
ten, een “ruimtezang” volgens de ondertitel, bijeen- ruimtedichter aandoenlijk. Als hij onze wereld probeert
gebracht in de bundel ma1/4ox, bezorgd door de dichter te begrijpen. Als hij zich zorgen maakt over onze toe-
Peter Knipmeijer. komst, in een portret van het leven in onze “betonbos-
sen”, onze vervuilde steden, waar grote bussen in rond-
ROBOT rijden, “carboonvochtverbranders”, bevolkt door “men-
De taal van de space-invader is een mengsel van Neder- sies på mekaar geplakt / as chewinggums på metaalban-
lands, Engels, Deens, Afrikaans, Duits, en her en der ook ken på al die haltes”. Er is niet heel veel troost te vinden
nog iets dialectisch (Brabants, Zeeuws?). Verder is zijn in zijn ondergangsvisioenen. Maar hij weet ook, als een
idioom doorspekt met termen uit de astronomie, pro- bijbelse Prediker, dat er geen duisternis is zonder licht
grammeertaal, computercodes en allerlei vreemde sym- en geen licht zonder schaduw:
bolen. Zo zou een robot kunnen schrijven, maar dan wel ONZE TAAL 2021 — 1
een robot met gevoel voor romantiek. Spreken wij van i die alduister is immer ’ne vonk
scifi-poëzie. Star Trek meets Vasalis. Een van zijn ruim- i die vonkheid is immer ’ne skaduw
tezangen is een ufo-remake van Vasalis’ bekende ge-
dicht ‘Tijd’, waarin zij droomde dat zij langzaam leefde, Het is vreemd, maar toen ik dat las, in dat rare taaltje,
“langzamer dan de oudste steen”. Onze ruimtebard dacht ik: ik had het zelf niet beter kunnen zeggen. 
droomt nu juist dat hij sneller leefde, “sneller / as ’ne
isotoop / die afbrak før die woorden vond”. Peter Knipmeijer, ma1/40x. ’ne ruimtezang. Uitgeverij crU. 21