Page 17 - OnzeTaal_jan2021_HR

Wilt u direct antwoord op een taalvraag? Bel dan 085 - 00 28 428. HOE LEG JE DAT UIT?
Ook via Twitter (@onzetaal) en WhatsApp (06 - 39 86 19 91) krijgt u
snel antwoord. Zie voor andere mogelijkheden www.onzetaal.nl/taalloket.
Als je Nederlandse les geeft aan anderstaligen (NT2’ers),
kom je af en toe kwesties tegen waarvan je je afvraagt:
hoe zit dat ook alweer?
VERSCHUIVENDE NORMEN
EEN EFFEN/EFFENE ROK
Wat is goed taalgebruik en wat niet? Die grenzen zijn voortdurend in beweging. In september ging het in deze rubriek over het bij-
voeglijk naamwoord: wanneer krijgt dat een e en
wanneer niet? Dat hangt, zo legden we toen uit,
‘ER MIST EEN PAGINA’ voornamelijk af van de vraag of er een de- of een
Zinnen als ‘Er mist een pagina’ leiden nogal eens tot discussie. De een het-woord achter staat, en welk lidwoord of voor-
vindt zo’n zin fout, de ander ziet of hoort er niets ongewoons aan. naamwoord ervóór staat: de rode auto, een rode
Wat is het punt? Volgens de afkeurende taalgebruikers kun je wel auto, het rode huis, een rood huis, enz.
zeggen dat ‘een boek een pagina mist’ of dat ‘een pagina gemist wordt’, Maar denk je het net te snappen, blijkt opeens
maar niet dat ‘een pagina (zélf) mist’. Missen is van oorsprong een werk- dat er ook woorden zijn die helemaal geen bui-
woord dat een lijdend voorwerp bij zich heeft, en in ‘Er mist een pagina’ gings-e kúnnen krijgen. Dat geldt onder meer voor
ontbreekt dat: een pagina is daar het onderwerp. Bij ontbreken hoort juist bijvoeglijke naamwoorden die op -en eindigen
geen lijdend voorwerp: ‘Er ontbreekt een pagina’ is een goede zin, maar (met een toonloze e). Daaronder vallen stoffelijke
‘Het boek ontbreekt een pagina’ niet. bijvoeglijke naamwoorden zoals houten en zilveren,
Toch zijn zinnen als ‘Er mist een pagina’ behoorlijk gangbaar. En heel voltooide deelwoorden zoals gesloten en bekeken,
nieuw is dit gebruik van missen niet: volgens het Woordenboek der Neder- en een aantal ‘losse’ gevallen, zoals effen en open.
Het is dus bijvoorbeeld de houten vloer, het gesloten
Missen in de betekenis ‘ontbreken’ gordijn, het open raam en de effen rok – terwijl er
wél een e komt in bijvoorbeeld de witte vloer, het
bestond al in de 19de eeuw. gebloemde gordijn, het dichte raam en de blauwe rok.
Ook de meeste bijvoeglijke naamwoorden die

op een klinker eindigen, krijgen geen buigings-e.
Voorbeelden daarvan zijn de lila rok, een macho
landsche Taal kwam de betekenis ‘tekortkomen, ontbreken’ zeker al in houding en de trendy koffiebar. Een uitzondering
de negentiende eeuw voor. In de twintigste eeuw raakte dit gebruik daar weer op is de ee-klank, zoals in een weeë geur
gaandeweg steeds wijder verbreid en werd het steeds geaccepteerder. en het gedweeë kind.
We mogen inmiddels stellen dat missen in deze betekenis tamelijk in- Hierboven werden houten en zilveren al genoemd.
geburgerd is geraakt – in elk geval in Nederland, en dan vooral bij de Maar er zijn ook stoffelijke bijvoeglijke naamwoor-
wat jongere taalgebruikers; in België (en bij wat oudere Nederlanders) den die níét op -en eindigen, en die krijgen ook
is het minder geaccepteerd. geen buigings-e: een plastic lepel, aluminium kozij-
Er is ook een stijlverschil: veel mensen vinden ontbreken wat formeler nen, een nylon avondjurk, een polyethyleen draagtas.
dan missen. Wie een ambtelijk rapport schrijft en verzorgd taalgebruik
wil hanteren, zal het ‘nieuwe’ gebruik van missen vermoedelijk vermij- Welke kwesties komt u vaak tegen in uw NT2-
den. Maar het is te streng om het nog zonder meer fout te noemen. lessen? En hoe legt u ze uit? We horen het graag
via taaladvies@onzetaal.nl.

HOE KAN HET DUIDELIJKER?

Met ingang van deze maand: tips voor duidelijkere teksten.

VRAAG Meestal gaat het dan specifiek om zelf- van voorzetsels ontstaat en dat er kleur-
Ik krijg van een collega het commen- standige naamwoorden die zijn afgeleid loze werkwoorden worden gebruikt,
taar dat ik minder in ‘naamwoord- van een werkwoord, zoals ontvangst, zoals plaatsvinden en leiden tot: ‘De ont-
stijl’ moet schrijven. Maar wat is dat? gebruik en verbetering, of om werkwoor- vangst van commentaar van een collega
den met het ervoor: het ontvangen, het over het gebruik van naamwoordstijl
ANTWOORD gebruiken, het verbeteren. leidt tot het stellen van de vraag wat
Deze vraag zou er in een tekst met Wat is daar mis mee? Met zelfstandi- dat is.’
naamwoordstijl bijvoorbeeld zó uit ge naamwoorden op zich niets. Maar als Wie deze manier van schrijven een-
kunnen zien: een tekst opvallend veel naamwoorden maal herkent en de tekst levendiger wil
bevat die van werkwoorden zijn afgeleid, maken, kan beginnen met zich zin voor
De ontvangst van commentaar van gebeurt er iets met zo’n tekst. Die wordt zin af te vragen: staat hier wie iets doet
een collega over het gebruik van passiever, minder levendig, en daardoor of is? Zo niet, kan ik een persoon noe-
naamwoordstijl leidt tot het stellen afstandelijker en abstracter. Vergelijk men die iets onderneemt, of een organi- ONZE TAAL 2021 — 1
van de vraag wat dat is. ‘De behandeling van het voorstel vindt satie die handelt en verantwoordelijk is
morgen plaats’ en ‘Het bestuur behan- voor wat er gebeurt?
Het begrip naamwoordstijl geeft aan dat delt het voorstel morgen.’ De tweede zin Andere tips staan op onze site:
er wel érg veel zelfstandige naamwoor- klinkt actiever en laat bovendien zien onzetaal.nl/taaladvies/naamwoordstijl.
den in een tekst staan – ook waar je wie het voorstel behandelt. Daar is ook te lezen wanneer naamwoor-
prima zou kunnen kiezen voor een ver- Andere nadelen van de naamwoord- den juist wél een goede keus zijn – ook
voegd werkwoord met een onderwerp. stijl zijn dat er vaak een opeenhoping als ze van werkwoorden zijn afgeleid. 17