Page 23 - OnzeTaal_jan2020_HR

RAARWOORD GUUS MIDDAG TYPISCH VLAAMS

Over opmerkelijke woorden, oud en nieuw. Vanaf dit nummer bekijkt taaljournalist
(en mede-auteur van de woordenlijst
Typisch Vlaams) Ludo Permentier maandelijks
wat er zich aan taal voordoet in het Vlaamse
IJsei deel van het Nederlandse taalgebied.

andaag gaat het over iets wat je maar heel
zelden ziet – één keer per jaar hooguit, en
V alleen op verafgelegen plekken, zoals het Vroeger was
Finse eiland Hailuoto. En dan nog alleen als de
omstandigheden ideaal zijn: een temperatuur
van net onder het vriespunt, een vlak, liefst licht alles beter
hellend stuk zandstrand, en een kalme zee.
In het najaar zet het koude zeewater vaak wat
kleine brokjes ijs af op het strand. Als de zee
kalm genoeg is, zorgt het langzame aan- en afrol- roeger mocht je zeggen dat alles vroeger beter was.
len van de golven er dan voor dat de ijsbrokjes Nu moet je je excuseren als de gedachte ook maar bij
een mooie ronde vorm krijgen. Intussen groeien V je opkomt. Dat was dus vroeger beter. En het brood
ze ook nog wat aan, door het telkens overspoeld smaakte nog naar brood, wasmachines gingen honderd jaar
worden door het ijskoude water, en het weer op- mee, het was gezelliger op café en: het Nederlands was nog
vriezen daarvan. Zo kunnen de afgeronde brokjes een mooie taal. Tegenwoordig is ze door onkunde en onver-
ijs, rustig voortrollend over het licht hellende schilligheid naar de vaantjes geholpen.
strand, aandikken tot een ijsbal, soms wel ter Wie in Vlaanderen in een gesprek over taal stapt, wordt
grootte van een voetbal. omvergeblazen met jeremiades. In Nederland ook, maar in
Zo’n ijsbal is nooit alleen, maar altijd in het Vlaanderen krijg je soms de indruk dat er niets ánders te
gezelschap van duizenden andere, met hem zeggen valt. Taal is taalverloedering.
meerollende en langzaam in omvang en gewicht Tot voor kort zongen erkende taaladviseurs dat deuntje
toenemende ijsvoetballen, die samen een heel dapper mee. ‘Wij kuisen onze turnsloefen, we hospitaliseren
stuk strand bedekken. Het levert onwaarschijn- onze parlementairen, we brossen tot we gebuisd zijn, we ha-
lijke beelden op. Zie de hierbij afgedrukte foto, len een geldbeugel uit een sacoche …’ Eugène Berode, legen-
gemaakt door Risto Mattila, toen hij in november darisch taaladviseur van de VRT, betreurde in zijn afscheids-
met zijn vrouw over het strand van Hailuoto liep. toespraak in 1996 dat hij veel moeite voor niets had gedaan.
Hoe noemen we dit natuurverschijnsel? Je zou De belgicismen die hij aan het begin van zijn carrière had
van ‘ijsballen’ kunnen spreken, maar onder een aangeklaagd, waren nog springlevend aan het eind daarvan.
ijsbal verstaan wij al iets anders: een “zeer vast Tot voor kort dus. Want inmiddels hebben taalweten-
samengeknepen en daardoor zeer harde sneeuw- schappers aangetoond dat Berode ongelijk had. Els Hendrickx,
bal” (Van Dale), vooral bekend als verboden wa- bijvoorbeeld, bewees voor haar doctoraat (Leuven, 2013) dat
pen in het klassieke schoolpleinsneeuwballenge- Berode en zijn kompanen wel degelijk successen hadden ge-
vecht. Toen De Telegraaf de foto van Risto Mattila boekt met hun banbliksems en ‘zeg-niet-zeg-wel’. Ze telde
afdrukte, sprak de krant in het bijschrift van “ijs- de belgicismen over een periode van vijftig jaar in twee kran-
eieren”. Mooi woord: ijsei. Het geeft ineens een ten en ontdekte dat ze aanzienlijk veel terrein hadden verlo-
zweem van breekbaarheid aan de witte ijsballen. ren ten voordele van algemeen-Nederlandse woorden en uit-
En van voortplanting. Zie ze daar liggen: eieren drukkingen. De camions reden achteruit, de vrachtwagens
zijn het, gelegd door moeder de zee, alleen op vol gas vooruit.
enkele zeldzame vruchtbare dagen als de om- Maar kijk! Van Dale noemt camion, buizen en sacoche van-
standigheden ideaal zijn. Het strand is hun war- daag weliswaar spreektalig, maar wel algemeen Belgisch-
me nest. Als de omstandigheden gunstig blijven, Nederlands. Hetzelfde voor sloefen en brossen (informeel) en
zullen er straks nieuwe kleine babyzeetjes uit geldbeugel (schrijftaal). Hospitaliseren en parlementair hebben
tevoorschijn kruipen. Waar komen de zeeën geen stilistisch label meer. De taalzuiveraars van toen heb-
vandaan? Uit het ijsei.  ben dan misschien vooruitgang geboekt, het gras is ook on-
der hun voeten weggemaaid. Televisiemakers kunnen tegen
Foto: Risto Mattila Dale – waarvan Hendrickx hoofdredacteur is – camions en
de opvolger van Berode, Ruud Hendrickx, inbrengen dat Van
sacochen aanvaardbaar vindt, alleszins in losse babbeltjes.

U krijgt van mij, waarde lezer, dit jaar tien columns over
het taalgebruik in Vlaanderen. Daarbij ga ik niet katholieker
zijn dan de paus, en typisch Vlaams dat tegenwoordig aan-
zien wordt als ‘standaardtaal in België’ met plezier in de
mond nemen. Nederlanders merken hopelijk dat het Bel- ONZE TAAL 2020 — 1
gisch-Nederlands op taalvlak iets te bieden heeft. Belgen
beseffen misschien dat het vroegere taboe op deze eigen
woorden niet beter was.

LUDO PERMENTIER
Het Finse eiland Hailuoto. 23