Page 22 - OnzeTaal_jan2019_HR
P. 22
Bijzinnen die beginnen met omdat eindigen altijd
met een werkwoord: ‘Ik wil dit omdat het leuk is.’
Altijd? Nee, je hoort ook wel: ‘Ik wil dit omdat het
is leuk.’ Hoe sluipt zo’n foutje erin?
GERARD KEMPEN EN KARIN HARBUSCH
Illustratie: Matthijs Sluiter
‘Omdat ik heb vanavond
een vergadering’
Volgordefouten in bijzinnen
ijdens het spreken plaatsen we woorden in een ontoereikend. Ons onderzoek naar een subtiel soort
volgorde zonder daarover na te denken. volgordefouten in gesproken taal heeft een ander
Meestal komen ze op de juiste plaats terecht. mechanisme aan het licht gebracht: competitie tussen
T In de gangbare theorie over hoe dit proces in elkaar beconcurrerende volgordemogelijkheden.
ons brein verloopt, speelt het ‘werkgeheugen’ een cen- De fouten waar het in ons onderzoek om draait,
trale rol. Daar wordt de structuur van de zin-in-aanbouw betreffen de positie van de persoonsvorm in hoofd-
enkele (tientallen van) seconden vastgehouden, zodat de en bijzinnen. Een eenvoudige hoofdzin als ‘Ik heb van-
spreker tegen het einde van een wat langere zin, of na avond een vergadering’ bestaat uit vier zinsdelen: het
ONZE TAAL 2019 — 1 ontstaan wanneer sprekers afgeleid zijn, of een zin pro- deze hoofdzin een bijzin wordt gemaakt (bijvoorbeeld
onderwerp ik, de persoonsvorm heb, de bepaling van-
een verstoring van de aandacht, nog niet vergeten is hoe
avond, en het lijdend voorwerp een vergadering. Als van
de zin begon. Fouten tegen de woordvolgorde kunnen
beren te bouwen die de capaciteit van hun werkgeheu-
door hem in te leiden met een voegwoord als omdat),
verschuift de persoonsvorm naar rechts:
gen te boven gaat.
COMPETITIE
Ik kan niet, omdat ik vanavond een vergadering heb.
Maar volgordefouten komen ook voor zonder dat de ge-
plande zin lang of ingewikkeld is, en zonder dat de spre- Laten we de twee plaatsen van de persoonsvorm heb
ker even is afgeleid. Dit geldt ook voor sprekers die de aanduiden als ‘linkerpositie’ (in hoofdzinnen) en ‘rech-
22 taal volledig beheersen. Kennelijk is de gangbare theorie terpositie’ (in bijzinnen). In een type fout dat tijdens on-
