Page 26 - OnzeTaal_dec2020_HR

Huisgemaakte erwtensoep,
friet, hamburger, tiramisu of
appeltaart: in heel wat winkels Foto: Andrey Armyagov / 123RF
en horecagelegenheden word
je daar lekker mee gemaakt.

Maar hoezo ‘huisgemaakt’?

WOUTER VAN WINGERDEN

Is ‘huisgemaakt’ in huis gemaakt?

ie enige handigheid in de keuken heeft, kan taart’ (een wat al te letterlijke vertaling van ‘home
met niet al te veel ingrediënten een smakelij- made’) en de ‘huisgemaakte appeltaart’ smaken we-
W ke soep koken of taart bakken. Dat kun je relds.” Het heeft geholpen, want het gerecenseerde café
een ‘eigengemaakte groentesoep’ of een ‘zelfgebakken Pol in Rotterdam zit er nog steeds, aan de Meent.
appeltaart’ noemen, bijvoorbeeld. Eigengemaakt en zelf- Die succesformule is overgeslagen naar ketens met
gemaakt komen al eeuwen in het Nederlands voor, net meerdere zaken en een centrale productiefaciliteit, en
als hun varianten met specifiekere werkwoorden: van daarmee kreeg huisgemaakt een ingrijpende betekenis-
eigengeteelde aardappels tot zelfgebreide truien. Een bete- uitbreiding naar producten uit de eigen fabriek. Ook in
kenisverschil tussen zelf- en eigen- is er niet. de kreet van het huis is de betekenis van huis opgerekt.
“Appeltaart van het huis … maar dan snel! Heb jij als
NOSTALGISCHE KLANK professional beperkte tijd in de keuken, maar wil je wel
Huisgemaakt lijkt bedrieglijk veel op zelf- of eigengemaakt: huisgemaakte appeltaart op de kaart?”, zo adverteert
een appeltaart die je zelf in je eigen keuken bakt, is zo fabrikant Koopmans zijn producten voor horecabakkers.
huisgemaakt als wat, zou je zeggen. Maar dat blijkt Nog een voorbeeld. Van Maanen noemt zichzelf de
schijn. Het zijn niet de thuisbakkers die hun huisgeno- “grootste ambachtelijke bakkerij van Nederland”; van-
ten of visite trakteren op huisgemaakte soep, patat of uit een industriële bakkerij in Rijnsburg verkoopt het
taart – nee, het is de horeca die patent heeft op zo’n bedrijf onder meer brood en taart in zo’n vijftig winkels
beetje alles wat huisgemaakt heet. en cafés in de wijde omgeving. Op het menu van hun
De term huisgemaakt blijkt dan ook nog helemaal niet Delftse restaurant prijken onder meer huisgemaakt sui-
zo lang in zwang te zijn als de nostalgische klank van het kerbrood en een huisgemaakte knabbelstengel. In veer-
woord doet vermoeden. De grote Van Dale heeft het in tien filialen wordt een selectie brood en banket in de
oktober 2010 pas opgenomen, met het commentaar dat winkels bereid; dat krijgt dan weer een iets ander predi-
het een leenvertaling is van het Engelse homemade. De caat: “Handgemaakt”. “Zo brengen we het ambacht
betekenisomschrijving luidt: “(culinair; van voedings- terug op de winkelvloer”, zegt Van Maanen.
middelen, gerechten e.d.) zelfgemaakt”. Het lijkt erop dat supermarkten hun handen niet
Is huisgemaakt inderdaad zo’n relatief nieuw woord? branden aan de term huisgemaakt. Misschien wel omdat
De cijfers wijzen daar wel op. Huisgemaakt leidde tot eind de EU het verbiedt om consumenten te misleiden. Toch
twintigste eeuw een wat marginaal bestaan als germa- bewijzen onder meer Albert Heijn en Jumbo dat dat
nisme – hausgemacht – of anglicisme. Toen ontdekte de handig te omzeilen valt: ze verkopen bakmixen en taart-
horeca dat het een goed idee was om de ambachtelijk- bodems van het merk Homemade. 
heid van de soep, het brood of de taart in hun restaurant
of café te benadrukken. De producten die ze met het
predicaat huisgemaakt verkochten, had een kok of bakker Handgemaakt
ONZE TAAL 2020 — 12 OPGEREKT telijk vervaardigde voorwerpen, zoals sieraden, kle-
‘eigenhandig’ bij hen ‘in huis’ (in feite: in de keuken van
het etablissement) gemaakt.
Handgemaakt slaat in de praktijk meestal op ambach-
ding of tassen. Ook hier kan in plaats van gemaakt
een preciezer werkwoord opduiken; denk aan hand-
De oudste vermelding van het ‘moderne’ huisgemaakt(e)
is volgens het krantenarchief Delpher.nl in Het Parool te
geknoopte tapijten en handgeblazen glas (als variant
van mondgeblazen glas).
vinden: een “huisgemaakte paté” figureert daar in een
Wie wil, kan zijn thuis bereide soep of taart na-
restaurantbespreking uit 1978. Vanaf die tijd gaat het
steeds om gerechten op menukaarten of soms om adver-
leen wel de indruk dat je soepen en taarten standaard
tenties van restaurants, bakkers (“huisgemaakte aard- tuurlijk prima ‘handgemaakt’ noemen; het wekt al-
beientaart”) en slagers (“huisgemaakte worst”). Het als industriële producten beschouwt.
26 Vrije Volk schrijft in 1989: “De ‘huisgemaakte hamprei-