Page 19 - OnzeTaal_dec2020_HR
P. 19
In veel talen ontbreekt een
woord voor ‘iemand die
een broer of een zus
heeft verloren’ – ook in
het Nederlands. Wat zou
een geschikte term zijn?
SUZANNE HENDRIKS EN
JORIE HORSTHUIS
Foto: Saskia Aukema
Gezocht:
woord voor wie een broer
of een zus verloor
un je nog wel een broer zijn als je broer dood is, moeder (‘ujak’), of de man van je vaders zus (‘teca’).
vraagt de zestienjarige hoofdpersoon zich af in Maar een term voor iemand die zijn broer of zus heeft
K Gebr., een roman van Ted van Lieshout. Hij pro- verloren? Ik geloof niet dat ik jullie verder kan helpen.”
beert vat te krijgen op allerlei existentiële vragen nu zijn Soortgelijke reacties kregen we uit Duitsland, Italië,
jongere broertje is overleden, maar merkt dat het lastig Frankrijk, Rusland, China, Georgië, Polen en Armenië.
is om de juiste woorden te vinden. “Hoe heet een broer Even leken we beet te hebben in het Hebreeuws: daar
die geen broer (of zus) meer heeft? Daar bestaat geen heet een zus die een broer of zus heeft verloren ‘achot
naam voor. Ik zou in elk geval niet weten in welke taal ik shchola’. “Maar”, zo schreef de Israëlische vriendin er
moest zoeken.” direct bij, “deze term wordt alleen gebruikt als die broer
Dat er gaten in onze taal zitten als we het over familie of zus is omgekomen in de oorlog of bij een terroristi-
hebben, merkte ook Guus Middag twee jaar geleden op sche aanslag. De broers en zussen die overblijven kun-
in Onze Taal. Een man die zijn partner verliest, is een nen dan aanspraak maken op financiële hulp vanuit de
‘weduwnaar’, een vrouw die haar partner verliest ‘wedu- overheid.”
we’, en kinderen zonder ouders zijn ‘wezen’. Maar wat is
bijvoorbeeld het woord voor ouders van een gestorven ABORIGINALS
kind? In 2015 werd weesouder opgenomen in Van Dale, al Enig speurwerk wierp z’n vruchten af. In het Karok, een
is er over deze term nog altijd veel discussie. Want kun taal die nog maar door weinig mensen gesproken wordt
je wel weesouder zijn als je ook nog levende kinderen en die toebehoort aan een inheems volk uit Californië,
hebt? blijkt een woord te bestaan voor een overleden zusje of
broertje: xakáanich. Voor degene die achterblijft, moes-
LONE TWIN ten we naar de andere kant van de wereld. Anna Wierz-
P.F. Thomése muntte in 2005 in zijn gelijknamige boek bicka schrijft in Imprisoned English (2014) over de beper-
de term schaduwkind voor een baby die vlak na de ge- kingen van het Engels als het gaat om het uitdrukken
boorte overlijdt. Maar hoe zit het met de kinderen die van verlies, en voert daarin een Australische Aboriginal-
een broer of zus hebben verloren? In navolging van de taal op, het Warlpiri, die een woord heeft voor een kind
hoofdpersoon van Gebr. zijn wij op zoek gegaan in ande- dat een broertje of zusje heeft verloren: kurrurupa – en die
re talen. De aanleiding is persoonlijk: een van ons, Jorie, ook de specifiekere term papardipuka kent voor een oude-
is een ‘halve tweeling’; haar tweelingzusje is bij de ge- re broer die een jonger broertje of zusje heeft verloren.
boorte overleden. Zij schreef het afgelopen zomer ver- We willen eindigen met een oproep. We denken na-
schenen boek Noem haar naam. Op zoek naar een zusje dat melijk dat onze taal verrijkt zou worden als wij ook in
er nooit is geweest, en kwam tot de conclusie dat ook hier Nederland een term zouden vinden voor iemand die zijn
de taal tekortschiet. of haar broer of zus heeft verloren. Net als in het geval
In het Engels zou iemand als zij ‘lone twin’ of ‘twin- van weesouder zijn er complicaties: wat bijvoorbeeld als
less twin’ worden genoemd, termen die ook toepasbaar je naast je overleden broer of zus nog andere broers of
zijn op iemand van wie de tweelingbroer of -zus op late- zussen hebt? En als er al geen algemeen aanvaarde term ONZE TAAL 2020 — 12
re leeftijd is overleden. Maar in het Nederlands? En hoe is voor ‘broer of zus’ (sibling in het Engels), hoe kunnen
zit het als je een ‘gewone’ broer of zus verliest? we dan één term verzinnen voor iemand die zijn broer óf
We deden navraag bij buitenlandse vrienden. “Inte- zus heeft verloren?
ressante kwestie”, schreef een Serviër, vertaler van be- Toch wagen we graag een poging. We kijken uit naar
roep. “Wij hebben een zeer grote woordenschat als het uw reactie, via redactie@onzetaal.nl. Tot die tijd zeg ik,
gaat om familierelaties. Een oom is bij ons niet zomaar in de geest van Ted van Lieshout: ik heb twee broertjes,
een oom, maar een broer van je vader (‘stric’) of van je en ik kom een zusje tekort. 19
