Page 18 - OnzeTaal_dec2020_HR

gaat die zich voorstellen hoe hij zich zou voelen als het GEKLEURD
hemzelf overkwam. We nemen aan dat de twitteraar Of ze nu positief of negatief zijn, losse dat-zinnen in so-
vertelt over wat hij of zij zojuist zelf heeft meegemaakt, ciale media zijn altijd gekleurd. Ook die daarbuiten druk-
maar dat stáát er eigenlijk niet. Het is net alsof er een ken bijna allemaal een gevoel van de spreker uit: een
hoofdzin is weggelaten van het type ‘Herken je dit?’ of wens, een verrassing, een leuke of minder leuke herin-
‘Heb je dat ook weleens?’ Dat laatste is voor Eline in de nering of fantasie. Dat is niet zo gek als je kijkt naar
volgende tweet precies waar het om gaat: dat-zinnen die wél gewoon een hoofdzin bij zich hebben.
In de hoofdzin is dan namelijk meestal sprake van ie-
mand die iets denkt, wil, vindt, weet, bedoelt, hoopt of
gelooft. Er zijn ook ‘onpersoonlijke’ hoofdzinnen bij dat
mogelijk, zoals ‘Het is leuk dat je komt’; ook die drukken
een gevoel uit, een mening in dit geval. De inhoud van
een dat-zin wordt, kortom, altijd vanuit een bepaald per-

De ideale reactie

is: ‘O ja, inderdaad,
erg is dat.’

Wie een verhaal vertelt in de vorm van dat-zinnen, rap-
porteert niet neutraal over gebeurtenissen; de twitteraar
heeft er duidelijk een gevoel bij en het is dat gevoel dat spectief gepresenteerd. En dat is ook zo als er geen
de lezer wordt gevraagd te herkennen, ‘mee te voelen’. hoofdzin is die expliciet benoemt wat dat perspectief
De ideale reactie is dus niet alleen ‘O ja, dat herken ik’, dan is.
maar toch vooral ‘O ja, inderdaad, erg is dat.’ Net als bij Het gevoel dat de spreker wil delen wordt bij losse
de uitroepende constructies waar we het eerder over dat-zinnen niet in woorden uitgedrukt, maar op sociale
hadden, hoeft het trouwens niet per se een negatief media kan dat gevoel wel worden toegevoegd in de vorm
gevoel te zijn. Ionica Smeets was duidelijk blij toen ze van een emoji, een gifje, een hashtag of een ‘meme’.
midden in coronatijd de volgende tweet plaatste, want ze Echt nodig is dat niet: volgers die zich in hetzelfde net-
voegde er een gifje aan toe met de tekst ‘I feel blessed’. werk bevinden, begrijpen toch wel wat de twitteraar
bedoelt. 

Vergelijkbare constructies

Er worden op sociale media ook andere constructies
gebruikt die een vergelijkbare functie hebben als los-
se dat-bijzinnen zoals ‘Dat je bij de kapper zit …’ Die
beginnen niet altijd met een onderschikkend voeg-
woord als dat; het zijn wel vaak zelfstandige naam-
woorden met een bijzin, zoals Het gevoel wanneer, Het
moment dat/waarop en Van die mensen die. Vooral de
eerste twee gaan vaak samen met een plaatje waarop
iemand dat gevoel of moment uitbeeldt.

- Het gevoel wanneer je in je joggingbroek op de
En Jitske Kramer en haar volgers kregen allemaal een bank ligt met de wetenschap dat vandaag Parijs-
warm gevoel toen iemand haar fiets voor haar op slot Roubaix gereden zou worden.
zette: - Ah – het moment waarop je een wijziging door-
voert op je server en tegelijkertijd Cloudfare ook
down gaat. Paniekmomentje.
- Van die mensen die nu heel hard schrikken van
een corona-app, maar die wel Facebooken,
ONZE TAAL 2020 — 12 Net als het socialemedia-dat presenteren deze con-
Whatsappen en zonder VPN internetten.

structies een persoonlijke mening of gebeurtenis als
iets algemeens dat iedereen zal herkennen; ook het
onpersoonlijke onderwerp je zien we terug. De be-
richten delen een gevoel zonder te zeggen wat dat
gevoel precies inhoudt. Het is alsof de schrijver van
het bericht zegt: ‘je weet wel’ hoe geweldig dat is of
hoe irritant ‘van die mensen’ zijn. De lezer kan eigen-
lijk niet anders reageren dan met ‘O ja, zeg dat wel!’
18