Page 30 - OnzeTaal_dec2019_HR

ONDERZOCHT ERICA RENCKENS

Waar houdt jong taalkundetalent zich mee bezig? Foto: Bert Beelen

Spelfouten met werkwoorden verklaard/t

eet jij wat hier gebeurd/t?’ Om deze zin goed
eet jij wat hier gebeurd/t?’ Om deze zin goed
te kunnen spellen, moet je een grammaticale
te kunnen spellen, moet je een grammaticale
W analyse maken. Over dat laatste woord moet
‘W analyse maken. Over dat laatste woord moet
je je bijvoorbeeld afvragen:
je je bijvoorbeeld afvragen: is gebeurd/t een persoons-
vorm of een voltooid deelwoord? “Als ik aan een goede
speller vraag hoe hij die spelling bepaalt, hoor ik vaak
‘dat weet ik gewoon’, maar dat kan niet. Je móét een
analyse maken, desnoods heel snel”, vertelt Robert
Chamalaun, docent Nederlands en promovendus aan de
Radboud Universiteit.
Bij zijn leerlingen op middelbare scholen in Boxtel en
Uden zag hij dat er veel fouten werden gemaakt met zul-
ke ‘homofone’, gelijkklinkende werkwoordsvormen,
waarbij je niet kunt hóren hoe ze gespeld worden. Vooral
zogenoemde prefix-werkwoorden, die beginnen met be-,
ge- of ver-, zijn hier berucht om. Met een speciale onder-
zoeksbeurs voor leraren besloot hij te onderzoeken
waarom leerlingen dit – ondanks alle instructie – zo
vaak verkeerd doen en wat eraan gedaan kan worden.

DRUK OP GEHEUGEN
Uit verschillende experimenten met leerlingen uit alle
leerjaren van vmbo, havo en vwo kwam naar voren dat
spellen beter ging naarmate het grammaticaal bewust-
zijn toenam. Toch bleek zulk taalkundig inzicht nog geen
garantie voor succes: sommige leerlingen die de werk-
woordsvorm konden benoemen, maakten toch spel-
fouten.
“Leerlingen kijken vooral naar de positie van het Robert Chamalaun onderzocht de spelling van werkwoords-
werkwoord in een zin”, verklaart Chamalaun. “Achter in vormen als bepaald/t en gebeurd/t.
de zin is het meestal een voltooid deelwoord en die ein-
digen vaker op een d. Een persoonsvorm tegenwoordige
tijd aan het eind van de zin werd dan ook vaker met een aanwezigen de stof begrijpen. “Ik had verwacht dat leer-
d gespeld dan een die midden in de zin stond.” Daar- lingen in 4 havo dat kinderachtig zouden vinden, maar
naast bleek woordfrequentie een rol te spelen. “Woor- ze vonden het juist hartstikke leuk. Laatst vroegen ze
den die vaker voorkomen, zoals bepaald, schrijven ze nog wanneer we weer met die bordjes gingen werken.”
eerder op dan woorden als bepaalt.” Ook bij studenten slaat de methode aan, blijkt uit een
Om deze strategieën te corrigeren, moet de link tus- studie waarbij Chamalaun twee groepen gedurende een
sen grammatica en spelling in het onderwijs duidelijker aantal weken een spellingcursus gaf: de ene op de tradi-
zichtbaar gemaakt worden, stelt Chamalaun. “In de tionele wijze, de andere volgens het EDI-principe. Die
meeste lesmethoden worden grammatica en spelling laatste groep presteerde duidelijk beter.
als losse onderdelen behandeld, terwijl aandacht voor de Chamalauns onderzoeksbeurs duurt nog één jaar. In
relatie daartussen juist leidt tot een betere spelling. Als die laatste fase wil hij kijken naar d/t-fouten in Twitter-
je het grammaticaal bewustzijn vergroot, vermindert de berichten. “We hebben al gezien dat mensen later op de
druk op het geheugen, dat er anders voor zorgt dat je de dag meer van zulke fouten maken in tweets, dus ver-
vaakst voorkomende variant kiest.” moeidheid speelt ook een rol. Nu wil ik nog kijken of
lezers die fouten ook zien en of dezelfde effecten daarbij
ONZE TAAL 2019 — 12 In zijn onderzoek probeerde Chamalaun dit te bereiken geven. In de media wordt vaak vrij negatief over het vak
KINDERACHTIG
een rol spelen.”
En daarna? “Hierna blijf ik met heel veel plezier les-
met behulp van een nieuwe aanpak, gebaseerd op Expli-
ciete Directe Instructie (EDI): “Hierbij volgt de docent
Nederlands gesproken. Alsof we alleen maar met ver-
plichte leeslijsten en signaalwoorden voor het examen
met zijn klas een vast stramien van uitleggen, voordoen,
samen doen en zelf doen. Met kleine stapjes, waarbij alle
bezig zijn, maar dat is een karikatuur. Leraar Nederlands
leerlingen actief meedoen. In het basisonderwijs wordt
te blijven bij de academische wereld. “Deze beurs biedt
deze methode al vrij veel gebruikt.” De leerlingen schrij-
een geweldige kans om wetenschap meer in het onder-
ven hun antwoord tijdens de instructie steeds op een is het mooiste beroep dat er is.” Wel hoopt hij betrokken
wisbordje of een A4’tje dat in een plastic hoesje zit, wijs te brengen. Dat wil ik blijven doen; hopelijk houd ik
30 zodat de leerkracht makkelijk kan controleren of alle toegang tot al die nieuwe inzichten en publicaties.” 