Page 32 - OnzeTaal_dec2019_HR

DICHTPLAATSEN INGMAR HEYTZE

Dichter Ingmar Heytze over stijlfiguren, of ‘dichtplaatsen’, zoals hij ze ook wel noemt.

De systematische wijs

ichters staan net zo vaak in de wacht als ieder een maar bij: “ik handel vaak in een opwelling / [groten-
ander. Ze hebben ook net zo’n hekel aan de tele- deels mee eens] / ik reageer vaak afkeurend op ander-
D foonmenu’s, chatsessies, enquêtes, assess- mans gedrag of overtuiging / [neutraal – noch mee eens
ments en vragenlijsten waarmee een mens wordt gecon- noch mee oneens] / mensen vinden mij ongemanierd of
fronteerd als hij iets nodig heeft: een bewijs van goed beledigend / [een beetje mee eens]”. Zowel de vragen als
gedrag, een bouwvergunning, een hypotheek, een nieuw de antwoorden blijken na nazoeken op internet afkom-
paspoort, een doktersverklaring of toestemming voor stig uit de SIPP-test, een vragenlijst om de ernst van
euthanasie. persoonlijkheidsproblematiek mee in kaart te brengen.
Het vervelendste van al die systemen is dat jij het Rutger Kopland plaatst het systeem in de mens zelf
systeem niet kunt doorgronden, maar dat het systeem in het gedicht ‘De god in mijn hersenen’, waarin een
jou wel steeds beter doorkrijgt, met elk stukje informa- kennelijk geseculariseerde protagonist droomt dat het
tie waarmee je het wel moet voeden – je hebt immers prima is als hij met God belt, die in de droom als van-
iets nodig van dat systeem. Een dichter voelt zich al snel zelfsprekend weer bestaat. Natuurlijk zit er ergens een
een vlieg in een web, die zichzelf bij elke beweging ver- abuis. Een lieve stem vertelt hem ten slotte:
der vastwerkt. Het gedicht is een poging om uit het sys-
teem te vluchten, of ertegen te vechten. wilt u god, werd er gezegd, toets dan één
Het liedje ‘Het voordeel van video’ van Spinvis is één wilt u god niet, toets dan niet
lange questionnaire, alsof iemand het hemd van het lijf ik toetste één
wordt gevraagd om een luguber dossier op te bouwen:
“Bent u graag alleen? / Zijn de zaken geregeld? / Bent u en dezelfde gevleugelde vrouw zei: er is nog
een ochtendmens? / Hoe zou u graag heten?” In het re- één wachtende voor u en die ene bent u
frein wordt het nog veel enger: “Ik ken de kamer waarin
u woont / En als u huilt aan de telefoon / U danst zo mooi ik herinnerde mij dat ik hier eindeloos over
soms / Dat zie ik ook / Dat is het voordeel van video.” moest nadenken tot ik ontwaakte en God weer
In het gedicht ‘Licht’ van Asha Karami ondervraagt was verdwenen, ergens in mijn hersenen
de protagonist zichzelf en geeft de antwoorden er met-

MATTHIAS GIESEN

ONZE TAAL 2019 — 12

32