Page 14 - OnzeTaal_dec2019_HR
P. 14
Kinderen worden vaak gezien als kleine
taalleermachines. Dat zijn ze ook, maar er
komt veel meer kijken bij het aanleren
van een taal, zo liet taalwetenschapper
Elma Blom zien in de openingslezing
van het congres.
REDACTIE ONZE TAAL
Foto: Bart Versteeg
Kindertaalontwikkeling
gaat niet vanzelf
oe leren kinderen hun moedertaal? En wat is “Dat die opvoeders essentieel zijn, weten we door
dat eigenlijk: een moedertaal? Dat blijkt nog kinderen die zonder betekenisvolle interactie met op-
H niet zo eenvoudig vast te stellen te zijn, zo voeders zijn opgegroeid. Zo werd in 1799 Victor van
illustreert Elma Blom, hoogleraar ‘Taalontwikkeling en Aveyron aangetroffen, die in het bos was opgegroeid.
meertaligheid in gezin en onderwijs’ aan de Universiteit Een arts ontfermde zich over Victor en stelde vast dat hij
Utrecht, aan het begin van haar lezing. Ze toont beelden na jarenlange training slechts de woorden lait en O Dieu
van een aantal uiteenlopende gezinssituaties, bijvoor- kon uitbrengen. Recenter, in 1970, werd Genie ontdekt,
beeld die van Ece. Ece is een meisje van Turkse komaf toen 13 jaar oud. Zij was opgesloten in een kamer en er
dat in Nederland woont. Elma Blom: “Bij haar is op heel mocht van haar vader niet met haar gepraat worden.
jonge leeftijd de niet-Nederlandse taal beter ontwikkeld Genie heeft, na intensieve training, een woordenschat
dan het Nederlands, omdat die taal thuis gesproken opgebouwd, maar haar grammatica ontwikkelde zich
wordt en kleine kinderen doorgaans nog veel tijd thuis niet. Zonder taalomgeving ontwikkelen kinderen dus
doorbrengen. Maar dit verandert als ze naar school gaat. geen volwaardige taal.”
Heeft Ece twee moedertalen? Is Turks haar moedertaal?
Maar wat als ze haar vaardigheid in deze taal gaandeweg TELEFOON
haar jeugd verliest en ze beter wordt in Nederlands? Is Wat moeten opvoeders doen om de taalontwikkeling van
Nederlands dan haar moedertaal? Het begrip ‘moeder- kinderen maximaal te stimuleren? Het gaat volgens
taal’ heeft misschien een duidelijke betekenis bij een Blom zeker niet alleen om veel praten; wat misschien
eentalige taalontwikkeling, maar vervaagt als er meer nog wel belangrijker is, is dat opvoeders goed reageren
talen in het spel komen.” op hun kinderen. “Het gaat om tweerichtingsverkeer, en
dan niet langs elkaar, maar met elkaar, en om ‘responsi-
NURTURE viteit’, en ingaan op wat een kind zelf zegt. Het is ook
Het voorbeeld van Ece laat volgens Blom ook zien wat belangrijk om kinderen aan het woord te laten, beurten
opvoeden in taal in een diverse samenleving betekent. te wisselen, en open vragen te stellen om de interactie te
En: hoe belangrijk opvoeders zijn. Immers, zonder haar stimuleren.”
opvoeders, thuis en op school, had Ece die twee talen “Experimenten hebben laten zien dat kinderen veel
niet geleerd. beter leren via live-interactie dan wanneer ze taal via de
Kinderen worden door velen gezien als wonderbaar- televisie aangeboden krijgen. Dit benadrukt de sociale
lijke wezentjes, taalsponzen, ja zelfs als kleine taalleer- component en de rol van gedeelde aandacht. Een ander
machines. Volgens Blom zijn ze dat ook wel, maar is het experiment suggereert dat kinderen minder goed nieuwe
ook weer niet zo dat de taalverwerving bij alle kinderen woorden leren van gesprekken met hun moeder als er
tussendoor een telefoon afgaat, de aandacht van de
probleemloos verloopt. “Zo’n 5 tot 7% van de kinderen
ONZE TAAL 2019 — 12 taalontwikkelingsstoornis. Bij deze kinderen werken de mijn antwoord dat dit verschilt per ouder, per gezin,
moeder verdeeld is en de interactie verstoord wordt.”
(zeg: twee in elke schoolklas) heeft een aangeboren
“Vraagt u mij wat opvoeden in taal betekent, dan is
aangeboren taalleermechanismen niet goed. Hun ont-
per kind en per leeftijd. Maar in die diversiteit in taal-
wikkeling verloopt vertraagd en blijft problematisch.”
ontwikkeling is de rode draad dat de aangeboren taal-
Blom concludeert: “Kinderen hebben aangeboren
vaardigheden om taal te doorgronden, maar niet bij alle
vermogens optimaal ondersteund moeten worden via de
kinderen zijn deze vaardigheden in dezelfde mate ont-
Want kindertaalontwikkeling gaat niet helemaal, of
wikkeld. Daarnaast is er niet alleen maar ‘nature’ (dat
helemaal niet, vanzelf.”
wat aangeboren is), maar ook een hoop ‘nurture’ (op- opvoeding, en dat opvoeders bij de les moeten blijven.
voeding), want kinderen worden doorgaans flink gesti-
14 muleerd door hun opvoeders.”
