Page 21 - OnzeTaal_april2021_HR

TYPISCH VLAAMS

Een Amerikaans onderzoek wees vijftien jaar gele-
den al uit dat aanpassingen van een website van een
bekende farmaceut gunstig werkten. Vereenvoudigin-
gen die bedoeld waren om laaggeletterden te helpen,
bleken voor aanzienlijk beter begrip te zorgen, ook bij
hoogopgeleiden. Naast eenvoudiger taalgebruik zorg-
de vooral de strakke indeling van de site voor meer
duidelijkheid.

PARELTJES
Wordt het soms niet té simpel? Valt er nog wat te ge-
nieten? Farida Barki: “Voor een gemiddelde lezer kan Fout van de
een eenvoudige tekst vreemd overkomen: te korte
zinnen, te korte woorden. Toch zie ik dat ook tussen
onze Wablieft-boeken voor laaggeletterden echte meester!
pareltjes zitten. We hebben net een bundel met

Een duidelijke tekst aar zitten de bekwame bestuurders als je ze

nodig hebt? Wereldwijd worden dag en nacht
hoeft niet simpel en W smeekbeden ten hemel gericht om het land,
kleurloos te zijn. de stad, de voetbalclub, de bank en het bedrijf aan te
klagen waar misstanden en ongelukken niet worden
aangepakt zoals het moet. Daarvoor wordt een van de
lelijkste modewoorden van de laatste jaren ingezet:
bestaande gedichten in ‘eenvoudige taal’ uitgegeven mismanagement. Een beproeving om te spellen en uit te
(zie ook het kader hiernaast). Daar zijn klassiekers spreken. En toch staat het haast elke dag in de krant.
bij. Die eenvoudige gedichten raken me even hard als Akkoord, ook in de grote Van Dale. Maar die geeft er
gedichten die iets meer moeite vragen.” meteen twee suggesties bij die minder pijn in de oren
Schrijfster Nelleke Noordervliet, die in haar co- doen: wanbeleid en wanbeheer. Wat is daar in ’s hemels-
lumn in Trouw geregeld schrijft over onderwijs en naam mis mee, dat we een Engels leenwoord nodig zou-
taalzaken: “De richtlijnen voor ‘eenvoudige taal’ den hebben?
ontraden, denk ik, het gebruik van bijzinnen en de Doordat er in de loop van de menselijke geschiedenis
lijdende vorm. Maar een tekstschrijver moet eerst nogal wat prutsers aan het werk zijn geweest, beschikken
de vraag stellen welk publiek hij wil bereiken en met we over een schitterend palet om hun daden te schilde-
welk doel. Moet hij de inwoners van een achter- ren. Dat gaat van het statige verbruien en bederven, via
standsbuurt op de hoogte brengen van een wijziging het nog vrij brave verknoeien in de richting van verprutsen,
bij het vuil ophalen of moet hij een potentieel verknallen, verpesten en het Vlaamse verbrodden. En voor
schouwburgpubliek lekker maken voor een mooie wie van spellingsinstinkers houdt het in Nederland ge-
voorstelling? Instructies moeten kort en eenduidig bruikte versjteren.
zijn. Wil je overreden en charmeren – dat gaat via de Dan heb ik het nog niet gehad over alle uitdrukkingen
emoties –, dan mogen er bijvoeglijke naamwoorden met situaties en plaatsen waar iets naartoe geholpen kan
bij, uitroepen, bijzinnen, maar alles met mate. En worden: naar de bliksem, naar de donder, naar de vaantjes,
elke tekst is ook muziek. Je moet als schrijver altijd naar de haaien, naar de verdoemenis, naar de knoppen, naar
op het ritme letten.” de kloten, naar de filistijnen. Je vraagt je af of we evenveel
woorden hebben om fíȷ´ne prestaties te benoemen.
RIJK BEELD Naar mijn smaak het mooiste woord heb ik nog niet
Een duidelijke tekst hoeft niet simpel en kleurloos te genoemd: mismeesteren (met klemtoon op de tweede
zijn. Lezers – met uitzondering van laaggeletterden – lettergreep). Dat is Belgisch-Nederlands, zegt Van Dale,
mag je als schrijver best een beetje op de proef stel- en dan nog spreektaal ook. Maar het heeft uitstekende
len, ook bij zakelijke teksten. Noordervliet: “Een papieren. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
complexe zin met ingebedde bijzinnen kan een mooi verwijst voor meesteren naar documenten uit de veertien-
verpakt cadeautje zijn. Het kost tijd om alle strikjes de eeuw; het betekent dan ‘iemands meester zijn’ of
en papiertjes los te maken. Maar dan komt er een ‘naar welgevallen beschikken over iets’. Later kwam de
schitterende inhoud tevoorschijn. Uiteindelijk krijg je betekenis ‘geneeskundig behandelen’ ervoor in de
zo een rijk, genuanceerd beeld van de wereld en de plaats. Je kon toen een kwaal ‘(laten) meesteren’. Een
menselijke geest.” spreuk van Jacob Cats (1577-1660) luidt: “Is er iemant sot
Alles overziend blijkt ‘duidelijke taal’ een rekbaar geboren, wat hy meestert, ’t is verloren.”
en weids begrip. Een brief van de gemeente, een wo- Mismeesteren betekent letterlijk: ‘niet genezen, maar
ningbouwvereniging of een notaris kan voor de een verzieken’. Het gaat dus om ‘meesters’, van wie je des-
glashelder zijn, voor de ander blijft de inhoud duister. kundigheid en doelgerichtheid verwacht. En om mensen
Het publiek bepaalt welke woorden, zinnen en tekst- in nood. Mensen die gezond willen blijven, die aan het ONZE TAAL 2021 — 4
indeling je als schrijver moet kiezen. En dat publiek werk willen, of die weer gewoon willen leven. Mismees-
mag je nooit uit het oog verliezen.  teren is doen alsof je goed bezig bent, maar door je on-
handige optreden de zaak alleen maar erger maken. Ja,
dat zie je elke dag.

LUDO PERMENTIER 21