Page 19 - OnzeTaal_april2021_HR

voudige taal’? Werkt zulk taalgebruik? En hebben schrij- MINICOLLEGE
vers die zo duidelijk mogelijk willen schrijven, nog ruim- Wie zijn je luisteraars of lezers? Wat wil je hun vertellen?
te voor stilistische franje, fijngevoelige nuances en Het antwoord op die vragen is het startpunt voor een
fraaie formuleringen? duidelijke tekst. Maar soms ontstaat er spanning tussen
‘zo duidelijk mogelijk’ en ‘heel precies’. Dat speelt zeker
SPELEN in de juridische wereld. Geen huwelijksakte, aanmaning
Eerst een termenkwestie. Bij ‘eenvoudige taal’ gaat het of ‘verklaring omtrent het gedrag’ kan blijkbaar zonder
om teksten voor laaggeletterden. Daarbij is de vorm lastige woorden en lange zinnen. En ook niet zonder ter-
sterk aangepast. De schrijver gebruikt alleen korte zin- men die in het dagelijks taalgebruik een andere beteke-
nen en zeer frequente woorden. Bij ‘duidelijke taal’, nis hebben dan in een juridische context, zoals het
bedoeld voor een breed publiek, zijn de richtlijnen wat woord beschikking. Kan dat niet wat duidelijker?
losser. Het gaat erom dat de boodschap overkomt. Denk Dr. André Verburg is staatsraad bij de Raad van State
aan teksten die de burger moeten informeren over zaken en voorvechter van juridische taal die leken óók begrij-
als belastingen of zorgpremies, of moeten overtuigen pen. Volgens hem zijn juristen bang dat de precisie ver-
van het nut van coronamaatregelen. loren gaat als ze zó schrijven dat ze ook begrijpelijk zijn
Dan is er ook nog ‘klare taal’, een containerbegrip voor niet-juristen. “Maar het kán: helder schrijven met
dat ‘eenvoudig’ én ‘duidelijk’ dekt. Farida Barki kent als behoud van juridische precisie”, zegt hij in een minicol-
redacteur van de Wablieft-krant de eigenschappen van lege over juridische teksten in begrijpelijk taal. Zijn ge-
de verschillende stijlen. “Bij eenvoudige taal schrijf je filmde praatje is gemaakt voor ‘Direct Duidelijk’. Dat is
een campagne in Nederland voor duidelijke overheids-
Soms ontstaat er spanning communicatie. Die loopt sinds 2019. Het lijkt logisch om
daar een jurist als Verburg bij te betrekken: het beruchte
tussen ‘zo duidelijk mogelijk’ ambtenarenproza is doortrokken van juridisch jargon.

en ‘heel precies’. Dat speelt PIRAMIDE
Boosdoeners zijn in de eerste plaats woorden uit het
zeker in de juridische wereld. ‘legalees’, Verburgs term voor het typische juristen-
taaltje. Als voorbeeld noemt hij verschoonbaar, zoals
in “Het bezwaarschrift was verschoonbaar te laat.”
Vervang zo’n term door met een geldig excuus. Dat is
zinnen van maximaal tien woorden. Je houdt dezelfde helder én precies.
zinsbouw aan: onderwerp, persoonsvorm en dan de rest. Op zinsniveau zijn er ook bekende struikelblokken,
Bijvoorbeeld: ‘Er zijn veel regels tegen corona. Iedereen waaronder de naamwoordstijl (‘het toedienen van het
moet die regels begrijpen. Dat is belangrijk.’ Inhoudelijk vaccin’) en de lijdende vorm (‘de verklaring dient te
vereenvoudig je de boodschap. De kern gaat niet verlo- worden ondertekend’). Toch moet je volgens Verburg
ren. Maar je brengt geen nuances aan met ‘mitsen en adviezen van communicatieadviseurs niet klakkeloos
maren’. Bij ‘duidelijke taal’ kun je meer spelen en afwis- opvolgen. Die keuren bijvoorbeeld de dubbele ontken-
selen. Een heel korte zin gevolgd door een langere geeft ning af. “Maar min keer min is niet altijd plus. Voor een
je tekst meer schwung.” jurist is ‘niet onredelijk’ iets anders dan ‘redelijk’.” 

TWIJFELEN
Terug naar de prijswinnaar. Anders dan zijn Nederlandse
evenknie Jaap van Dissel doet Steven Van Gucht zijn best Jaarthema ‘duidelijke taal’
om begrijpelijk te zijn voor een groot publiek. Van Dissel
doorspekt zijn betogen met specialistische termen, ar- Dit stuk is onderdeel van een reeks artikelen binnen
chaïsmen en voorzetseluitdrukkingen, zoals “nalevings- ons jaarthema ‘duidelijke taal’. Ze gaan achtereenvol-
monitor”, “duiding” en “met betrekking tot”. Van gens in op:
Gucht communiceert volgens Wablieft “altijd laagdrem-
pelig zonder de nuance te verliezen”. Hij zegt bijvoor- - Wat hebben we precies aan duidelijke taal?
beeld “geleerde personen” in plaats van ‘wetenschap- — > Is duidelijke taal altijd beter?
pers’. En hij gebruikt niet de term fake news, maar vraagt - Laaggeletterden en eenvoudige taal
simpelweg: “Wat is echt, wat is niet echt?” Moeilijke - Waar lopen taalgebruikers in de praktijk tegenaan?
woorden gaat hij niet uit de weg, maar hij legt die uit of - De beste tips voor duidelijke taal
geeft een synoniem. In een radioprogramma zegt hij, - Bedrijven die zich professioneel met duidelijke taal
niet zonder gevoel voor retoriek, “dat we mensen die bezighouden
twijfelen over vaccinatie de gepaste repliek, het goede
antwoord moeten geven. Als je niet kiest voor het vac-
cin, dan kies je voor het virus. Het vaccin is de veilige
keuze, het virus is het risico.”
De twee virologen spreken niet tot hetzelfde publiek.
Van Dissel kennen we vooral van de ‘technische brie- ONZE TAAL 2021 — 4
fings’ voor Tweede Kamerleden. Die zijn wel wat ge-
wend. Van Gucht praat ook parlementariërs bij, maar
zijn heldere uitleg over het coronavirus geeft hij voor Illustratie: Frank Dam
iedereen. Hoe bewust hanteert hij die helderheid? “Het
is een natuurlijke reflex om te proberen moeilijke din-
gen zo eenvoudig mogelijk uit te leggen.” Dáárvoor
verdient hij die Wablieft-prijs. 19