Page 17 - OnzeTaal_april2021_HR

REGISTER GUUS MIDDAG

Over opmerkelijk taalgebruik.

Praten met plakkaten

ou het beroep van souffleur nog bestaan? De
souffleur: dat was de man die vroeger voor in de
Z schouwburg zat, met zijn rug naar het publiek, in
een klein hokje dat net boven de toneelplanken uitstak.
Als een van de spelers even haperde, fluisterde de souf-
fleur snel, onhoorbaar voor de zaal, het vervolg van de
tekst.
De cabaretier Wim Kan (1911-1983) durfde bij zijn op-
tredens niet op zijn geheugen te vertrouwen. Daarom
had hij de tekst van zijn conferences op grote spiekvel-
len voor zich liggen, op het randje van het podium. Om
dezelfde reden werden en worden op een filmset grote
kartonnen borden gebruikt, naast of achter de film- Fragment uit Bob Dylans videoclip voor ‘Subterranean Home-
camera. Er staan trefwoorden op, en soms de volledig sick Blues’.
uitgeschreven dialogen van een scène.
Het zijn deze tekstborden die Bob Dylan gebruikte kerstliedjes willen komen zingen. Op dat moment start
in het filmpje bij zijn ‘Subterranean Homesick Blues’ hij zijn meegebrachte gettoblaster, waaruit kinderkerst-
(1965). Het wordt wel beschouwd als een van de eerste liedjes opklinken. Dat geeft hem de tijd om al zijn andere
videoclips. Dylan keek in de camera en hield een stapel beschreven plakkaten een voor een aan haar te laten zien
plakkaten vast, met daarop met de hand geschreven en – want dat hoort erbij – te laten vallen. Zo krijgt zij,
woorden uit de tekst van het lied. Terwijl op de achter- staande in de deuropening, stapsgewijs te lezen dat hij
grond ‘Subterranean Homesick Blues’ te horen was, liet haar geweldig vindt en dat hij altijd van haar zal blijven
hij de kaarten een voor een vallen, zo ongeveer in het houden.
tempo waarin de woorden in het lied voorbijkwamen.
INTIEME ONTBOEZEMING
SPEELFILMS De scène is beroemd geworden. Om de liefdesverklaring
Het was een grappige, maar ook wel wat verwarrende in stilte. Om de spanning van het stiekeme moment. Om
vondst. De rollen waren hier omgedraaid: de plakkaten het altijd wat ongemakkelijke gevoel om toeschouwer te
die eigenlijk voor hém, de zanger, waren bedoeld, wer- zijn bij zo’n intieme ontboezeming. En ook vooral, denk
den nu aan óns, de kijkers, voorgehouden. Alsof híȷ´, de ik, om het vernuft van het hele arrangement. De verliefde
acteur in deze film, nu opeens de souffleur was. En alsof Mark heeft alles van tevoren helemaal uitgedacht en alles
wíȷ´ nu dan maar moesten gaan zingen. is gegaan zoals hij wilde – dat is altijd mooi om te zien.
Dit spreken en spelen met tekstborden bleek erg aan- Het praten met plakkaten zie je nu ook vaak in film-
stekelijk. Het werd al snel een genre op zich, in reclame- pjes op sociale media. Bijvoorbeeld om, net als in Love
spotjes, televisieprogramma’s, videoclips en in speel- Actually, iemand de liefde te verklaren. De vellen duiken
films. Bekend is de scène met Mark en Juliet in de film ook vaak op als een belangrijke gebeurtenis plechtig aan-
Love Actually (2003). Mark is getuige geweest bij het hu- gekondigd moet worden. Ik zag een filmpje van een man
welijk tussen Juliet en Peter, zijn beste vriend. Maar er is die zijn optreden begint met het ophouden van een plak-
één probleem: hij is zelf ook, en nog steeds, verliefd op kaat met de tekst “Ik ga straks mijn tweelingbroer ont-
Juliet. Hij weet dat zijn liefde voor haar onmogelijk is, moeten.” Gevolgd door: “Voor de eerste keer.” En daar-
maar hij wil het haar toch een keer vertellen. Hoe doe je na: “Een tweelingbroer van wie ik niet wist dat hij be-
dat? En hoe zég je het, als je niet wilt dat Peter het stond.” En dan zo verder, de hele voorgeschiedenis op
hoort? grote vellen, tot de daadwerkelijke ontmoeting volgt.
Een erg authentieke indruk maken dit soort filmpjes
Met tekstvellen zegt de filmpjes- niet. Ze lijken vooral gemaakt om veel kijkers te trekken
– en daarmee veel advertenties. De uitleg op de vellen
maker: hier is over nagedacht. had ook, en beter, mondeling gekund, of op een A4’tje,
en ook wel in gewone drukletters. En waarom moeten
die vellen eigenlijk altijd maar weer op de grond worden
gegooid?
Hij besluit zijn toevlucht te nemen tot de methode De tekstborden hebben nu geen andere functie meer ONZE TAAL 2021 — 4
met de tekstvellen. Van tevoren bedenkt hij hoe hij op dan die van een simpele historische verwijzing: ‘net zoals
Kerstavond bij haar zal aanbellen, en dat zij dan de deur in dat ene filmpje van Bob Dylan’. Het is een loos ritueel
zal openen. Met een gebaar zal hij haar meteen duidelijk geworden, een leeg gebaar, een meme. Met zijn naar
maken dat ze niets moet zeggen. Op de achtergrond zal beneden dwarrelende tekstvellen zegt de filmpjesmaker:
Peter in de huiskamer vragen wie er aan de deur is. Met dit is niet zomaar een filmpje, hier is over nagedacht.
een nieuw tekstbord laat hij haar weten dat zij moet roe- Placcato ergo film: ik gebruik plakkaten, dus dit is een
pen dat er een groepje kinderen voor de deur staat die echte film.  17