Wat is de juiste uitspraak van Texel: ‘teksel’ of ‘tessel’?

De naam Texel is afgeleid van het Germaanse woord tehswa, dat ‘rechts’ betekent. Tehswa werd ook in de betekenis ‘zuidelijk’ gebruikt, en daaraan dankt Texel, als zuidelijkste Waddeneiland, zijn naam. 

Tehs in tehswa is verwant met het Latijnse en Griekse woord dexter, dat ook ‘rechts’ betekent. Als je met je gezicht naar het oosten gekeerd bent, heb je het zuiden aan je rechterhand. Daardoor werden woorden die oorspronkelijk ‘rechts’ betekenden, ook gebruikt in de betekenis ‘zuidelijk’. Als je vanaf de Noordzee kwam aanvaren, was het rechts gelegen Texel het zuidelijkste eiland. 

De Germaanse lettercombinatie hs veranderde later in Friese dialecten in een ks-klank, net als in het Engels en Duits. In de dialecten van Holland, die grotendeels de uitspraak van het Standaardnederlands hebben bepaald, werd de combinatie hs een s-klank. Dat is bijvoorbeeld ook goed te zien aan het woord vos, dat is voortgekomen uit het Germaanse fuhsa. De Engelse, Duitse en Friese vormen van dit woord bevatten een ks-klank: fox, Fuchs respectievelijk foks. Het Hollandse/Nederlandse vos eindigt op een s. Dialectologen scharen de dialecten die op Texel worden gesproken onder het Hollands, omdat de Friese kenmerken minder sterk aanwezig zijn. Texelaars zelf zeggen meestal ‘tessel’. Maar het had ook gekund dat ‘teksel’ (Friese uitspraak) het gebruikelijkst was geworden. 

Uiteindelijk is de ‘Friese’ spelling Texel de standaard geworden, terwijl de ‘Hollandse’ uitspraak ‘tessel’ het gebruikelijkst is.