Wat is opleuken eigenlijk?

Opleuken is een variant van het werkwoord opleukeren. Dit betekent ‘opvlammen, opwarmen’ maar ook ‘weer vrolijk worden’. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft als betekenis van opleukeren/opleuken onder meer: “Uit zijne droevige stemming geraken, bijkomen, weer vroolijk worden. Eigenlijk: langzaam aan weer warm worden, ‘ontdooien’.” Inmiddels gebruiken we opleuken niet zozeer onovergankelijk (dus als we zelf vrolijk worden), maar vooral overgankelijk: als we iets of iemand anders opvrolijken, leuker maken.

Er zijn in het Nederlands wel meer werkwoorden die zijn gevormd volgens het procedé op + X (bijvoeglijk naamwoord) + -en = 'X(-er) maken'. Vergelijkbare werkwoorden zijn bijvoorbeeld ophogen, opvrolijken en opfrissen, die ‘hoger maken’, ‘vrolijk maken’, ‘fris(ser) maken’ betekenen. Met behulp van dit procedé kunnen we ook neologismen (nieuwe woorden) maken, bijvoorbeeld opmooien.

Een modern synoniem van opleuken is (op)pimpen.