Wat is het verschil tussen legitimatieplicht en identificatieplicht? 

Identificatieplicht betekent ‘verplichting om desgevraagd je identiteit te laten vaststellen’. Legitimatieplicht betekent ‘verplichting om desgevraagd je identiteit aan te tonen’. Dat komt op hetzelfde neer. Wel klinkt in legitimatieplicht meer door dat je je identiteit moet aantonen om iets te kunnen kopen (zoals alcohol) of ergens aanspraak op te kunnen maken (zoals zorg in een ziekenhuis).

Ook zich identificeren en zich legitimeren betekenen zo goed als hetzelfde. Zich identificeren betekent ‘je identiteit bewijzen, met een paspoort, rijbewijs, enz.’ Zich legitimeren wil zeggen ‘bewijzen dat je echt de persoon bent die je zegt te zijn, door een paspoort, rijbewijs, enz. te laten zien (en zo aan te tonen dat je bevoegd bent ergens aanspraak op te maken)’.

In de praktijk komt identificatie - en samenstellingen die met dit woord beginnen - iets vaker voor dan legitimatie. Zo is er de Wet op de identificatieplicht en gebruiken allerlei instanties standaard het woord identiteitsbewijs (‘document waaruit iemands identiteit blijkt, bewijs waarmee men zich identificeert’) voor paspoorten en andere documenten, in de praktijk vaak afgekort tot ID-bewijs en ID-kaart.

Identificatieplicht

Identificatieplicht heeft meestal alleen betrekking op de plicht van een individu om zijn of haar identiteit te kunnen laten verifiëren door middel van een officieel document. In een zin als ‘In het openbaar vervoer geldt een identificatieplicht vanaf twaalf jaar’ is identificatieplicht dan ook het beste woord. Het gaat dan alleen om het kunnen vaststellen van de identiteit van een reiziger.

Legitimatieplicht

Legitimatieplicht heeft ook betrekking op het verifiëren van iemands identiteit, maar vaak in situaties waarin sprake is van een handeling. Als je bijvoorbeeld 23 bent en een fles drank wilt kopen, kan het voorkomen dat je die handeling moet legitimeren (‘rechtvaardigen’) door een document te laten zien waaruit blijkt dat je echt ouder bent dan 18 jaar. Hetzelfde geldt voor het afhalen van een pakket dat bezorgd is bij een afhaalpunt: je kunt het pakket pas als je bezit claimen als je duidelijk hebt gemaakt dat jij inderdaad degene bent die ervoor heeft betaald. Ook een collectant die aan de deur komt, kan zich als het goed is legitimeren: die persoon kan aantonen dat hij of zij werkelijk een collectant voor het desbetreffende goede doel is en dus om een gift voor dit doel mag vragen. Vandaar dat de vragen ‘Kunt u zich legitimeren?’ of ‘Hebt u een legitimatiebewijs bij u?’ hier iets meer op hun plaats zijn dan ‘Kunt u zich identificeren?’ en ‘Hebt u een identificatiebewijs bij u?’