Is er verschil tussen de voorvoegsels ex- en oud- in ex-burgemeester en oud-burgemeester?

Ex- en oud- geven beide aan dat iemand een bepaalde hoedanigheid niet meer heeft. Wel heeft ex- voor sommige mensen een negatievere lading dan oud-: oud-burgemeester lijkt toch eerder betrekking te hebben op iemand die met pensioen is of minister is geworden, terwijl ex-burgemeester gedachten oproept aan iemand die na een conflict of misstap zijn ambt heeft moeten neerleggen.

Er zijn trouwens vaste combinaties met ex- waar oud- niet bij past. Niemand spreekt van zijn ‘oud-man’, ‘oud-vrouw’ of ‘oud-vriend’. Ex is zelfs gaan fungeren als zelfstandig naamwoord (‘vroegere echtgenoot, verloofde, vriend(in)’). Wellicht komt het daardoor dat ex- de bijbetekenis ‘na een conflict of misstap weggegaan’ aan het ontwikkelen is.

Volgens een beroemd taalgeleerde uit de negentiende eeuw, Von Humboldt, is er in taal een intrigerend principe werkzaam. Als twee vormen ongeveer hetzelfde betekenen, bijvoorbeeld café en kroeg en vrouw en wijf, gaat er óf een vorm weg óf een van de twee krijgt er een betekenis bij. Het is mogelijk dat dit laatste ook voor ex- en oud- gaat gelden.