Wanneer gebruik je bal en wanneer bol?

Er is geen heel duidelijke regel die bepaalt waarom het enerzijds bijvoorbeeld kauwgombal is en anderzijds krentenbol.

De betekenissen van bol en bal liggen dicht bij elkaar. Ze zijn zelfs bijna synoniem: allebei betekenen ze ‘rond voorwerp’. Bal en bol komen al minstens sinds de dertiende eeuw naast elkaar voor. Vermoedelijk is bal het oudst en is bol daar een variant van.

Er zijn wel gebruiksverschillen. Een paar voorbeelden hiervan:

Een bol is meestal groter dan een bal; we zeggen aardbol en niet aardbal.
Verder lijkt het erop dat alles wat we met onze handen vormen een bal is: een gehaktbal, een sneeuwbal, een ijsbal, een deegbal en een bal maken van kranten. Ook de bamibal en de bitterbal vallen hieronder.
Snoepjes zijn eveneens ballen: kauwgombal, toverbal, zuurbal.
Gebak en brood zijn weer bollen: krentenbol, oliebol, suikerbol, appelbol, berlinerbol, beschuitbol, Bossche bol.
Oogbal en oogbol zijn synoniemen van elkaar.

Kortom: er is geen sprake van volstrekte willekeur bij het gebruik van bol en bal, maar het is niet mogelijk een ‘regel’ op te stellen waar alle bol- en bal-woorden onder vallen.