Met de komma voor die of dat ontstaat soms een verschil in betekenis. Zo is er verschil tussen de volgende twee zinnen:

  • Mijn collega’s, die ons nieuwe huis nog niet hebben gezien, komen vanavond eten.
  • Mijn collega’s die ons nieuwe huis nog niet hebben gezien, komen vanavond eten.

In beide zinnen zegt de zin die begint met die, iets over het voorafgaande collega’s. De bijzin ‘die ons nieuwe huis nog niet gezien hebben’ heet een bijvoeglijke bijzin. Als die bijzin ‘beperkend’ is, staat er geen komma voor die. Als de bijzin ‘uitbreidend’ is, staat die tussen komma’s.

Komma: uitbreidende bijzin

In de eerste zin hebben we te maken met een uitbreidende bijzin. Het zinnetje tussen komma’s vertelt iets meer over de collega’s. De mededeling is in feite: ‘Mijn collega’s komen vanavond eten’, en er wordt nog extra aan toegevoegd dat ze ons nieuwe huis nog niet gezien hebben. De uitbreidende bijzin zou weggelaten kunnen worden zonder dat belangrijke informatie verloren gaat. De uitbreidende bijzin staat altijd tussen komma’s. (Aan het einde van de zin begint de uitbreidende bijzin met een komma en de slotkomma vervalt door de zinseindepunt.)

Geen komma: beperkende bijzin

In de tweede zin kan de bijzin niet zonder betekenisverandering weggelaten worden. De bijzin is een nadere specificering van het onderwerp ‘mijn collega’s’: niet ál mijn collega’s komen vanavond eten, maar alleen ‘mijn collega’s die ons nieuwe huis nog niet gezien hebben’. In dit geval staat er géén komma voor die. We noemen deze bijzin een beperkende bijzin; de bijzin beperkt namelijk de betekenis van het zinsdeel waar hij bij hoort. Vóór een beperkende bijzin staat geen komma (erachter vaak wel).

Het verschil tussen de uitbreidende en de beperkende bijzin is overigens ook te horen. De uitbreidende bijzin spreken we als extra tussenzin op een lagere toon uit, de komma’s zijn als rustpunt in de zin goed te horen. De beperkende bijzin wordt zonder pauze direct na de collega’s uitgesproken.

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 2 steun je Onze Taal. Bedankt!

Toch nog een vraag?

Onze taaladviseurs staan elke werkdag voor je klaar

Bel 085 00 28 428 Bel 085 00 28 428

(gebruikelijke belkosten, geen extra kosten)

Of stel je vraag via social media of per mail

Voorbeelden van uitbreidende en beperkende bijzinnen

  • Het beleidsstuk, dat ik in een dagje schreef, werd goedgekeurd. (Uitbreidende bijzin: dat het stuk in een dagje is geschreven, is extra informatie.)
  • Het beleidsstuk dat ik in een dagje schreef, werd goedgekeurd, en het beleidsstuk dat ik drie keer had herschreven, vonden ze ‘niet uitgewerkt genoeg’. (Beperkende bijzinnendat ik in een dagje schreef staat tegenover dat ik drie keer had herschreven: deze bijzinnen zijn belangrijk voor een goed begrip van het geheel.)
  • Een bericht voor iedereen die nog niet heeft gestemd: stemmen kan nog tot 12.00 uur! (Beperkende bijzin: het gaat júíst om de mensen die nog niet hebben gestemd.)
  • Iraniërs die op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen, beheersen het Nederlands opvallend goed. (Beperkende bijzin: de zin zegt iets over Iraniërs die op latere leeftijd naar Nederland zijn gevlucht. Met komma ontstaat een vreemde zin: ‘Iraniërs, die op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen, beheersen het Nederlands opvallend goed.’ De suggestie wordt gewekt dat álle Iraniërs op latere leeftijd naar Nederland zijn gevlucht.)
  • Ze zijn verhuisd naar hun nieuwe huis, dat in Badhoevedorp staat. (Uitbreidende bijzin: de locatie is extra informatie bij hun nieuwe huis.)
  • Ze zijn verhuisd naar het nieuwe huis dat in Badhoevedorp staat. (Beperkende bijzin: ze hebben meer nieuwe huizen en zijn verhuisd naar dat in Badhoevedorp.)

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 2 steun je Onze Taal. Bedankt!