provisorisch

Citaat

“Zelfs de gangen van het ziekenhuis staan nu vol met extra bedden. De ziekenhuisbibliotheek is omgebouwd tot een provisorische intensive-careafdeling.”
(Bron: “Alleen omdat ic’s niet iedereen meer behandelen, kan Spanje de patiëntenstroom aan” – Alex Tieleman, Trouw, 2 april 2020)

Betekenis

voorlopig, tijdelijk, als noodvoorziening

Uitspraak

[pro-vie-zo-ries]

Woordfeit

Een provisorische oplossing is een tijdelijke oplossing, bijvoorbeeld in crisissituaties. Dat je daarbij moet improviseren en dat de woorden provisorisch, improviseren en improvisatorisch op elkaar lijken, is geen toeval. Uiteindelijk is de Latijnse basis van alle woorden dezelfde, namelijk het werkwoord providere (om precies te zijn het voltooid deelwoord daarvan, provisus). Dat betekent onder meer ‘voorzien, vooruitzien, van tevoren bedenken’ en ‘in iets voorzien, voorzorgsmaatregelen treffen’.

De middeleeuws-Latijnse vorm provisorius, ‘zorgend voor’, belandde in het Duits. Daar kreeg het er in de loop van de tijd het aspect ‘tijdelijk’ bij en in die betekenis is provisorisch in de negentiende eeuw in het Nederlands terechtgekomen. (Dat gehamsterde voorraden in de provisiekast belanden, is natuurlijk ook een kwestie van vooruitzien.)

De woorden improviseren en improvisatorisch bereikten via het Italiaans en Frans het Nederlands. Met im- voor providere ontstaat een tegenstelling: ‘niet voorzien, niet van tevoren bedacht’. Dat is dus improviseren. En wat het karakter van een improvisatie heeft of al improviserend gebeurt, is improvisatorisch. Die term duikt regelmatig op in de muziekwereld: ‘Die twee organisten hebben een enorm improvisatorisch talent.’