intelligentsia

Citaat

“Stuk voor stuk waren het leden van de Kirgizische intelligentsia en de politieke elite, die het slachtoffer werden van de vervolgingswaanzin van Sovjetdictator Jozef Stalin.”
(Bron: Rusland heeft Kirgizië nog steeds in zijn greep. ‘Ik begrijp nu pas hoezeer ikzelf het product ben van kolonialisme’ – Jarron Kamphorst, Trouw, 11 april 2025)

Betekenis

gezamenlijke intellectuelen van een land of groep

Uitspraak

in-tel-lie-gen(t)-sie-(j)a

Woordfeit

Intelligentsia komt via het Russisch uit het Pools. In die taal betekende inteligencja aanvankelijk alleen ‘intelligentie’, maar in de negentiende eeuw kreeg het ook de betekenis ‘gezamenlijke intellectuelen, mensen met intelligentie’. Daarmee werd destijds een nieuwe, belangrijke klasse van geschoolde arbeiders en hogeropgeleiden bedoeld.

Het Russisch nam het over als intelligentsija voor ‘groep politiek-maatschappelijk actieve intellectuelen’. Dat woord raakte begin twintigste eeuw ook in andere landen bekend. In West-Europese talen werd de betekenis algemener: ‘de gezamenlijke intellectuelen van een land of groep’.

De woorden intelligent(ie)/intelligentsia en intellect(ueel) hebben hetzelfde Latijnse woord als bron: intelligere of intellegere, dat ‘waarnemen, begrijpen’ betekent. Het komt van inter (‘tussen, tussendoor’) en legere (‘lezen, uitkiezen’); samen drukt dat ‘tussen de regels of beelden door lezen’ uit, en daaruit is de betekenis ‘gewaarworden, inzien, begrijpen’ voortgekomen.